Chorzele

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Chorzele

Zobacz też: Chorzele w innych znaczeniach tej nazwy.

Chorzele

miasto w gminie miejsko-wiejskiej

Chorzele


Herb	Flaga

Państwo

Polska

Województwo

mazowieckie

Powiat

przasnyski

Gmina

Chorzele

Data założenia

XV wiek

Prawa miejskie

1542–1870, 1919

Burmistrz

Beata Szczepankowska

Powierzchnia

17,51 km²

Populacja (31.12.2019)
• liczba ludności
• gęstość

3113^[1]
177,8 os./km²

Strefa numeracyjna

Kod pocztowy

06-330

Tablice rejestracyjne

WPZ

Położenie na mapie gminy Chorzele

Położenie na mapie Polski

Położenie na mapie województwa mazowieckiego

Położenie na mapie powiatu przasnyskiego

53°15′40″N 20°53′57″E/53,261111 20,899167

TERC (TERYT)

1422024

SIMC

0966270

Urząd miejski

Stanisława Komosińskiego 1
06-330 Chorzele

Multimedia w Wikimedia Commons

Hasło w Wikisłowniku

Strona internetowa

Chorzele – miasto w Polsce położone w województwie mazowieckim, w powiecie przasnyskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Chorzele. Leży nad Orzycem.

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa ostrołęckiego.

Były miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego^[2]. Miasto rządowe Królestwa Kongresowego, położone było w 1827 roku w powiecie przasnyskim, obwodzie przasnyskim województwa płockiego^[3].

Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. miasto liczyło 3113 mieszkańców^[1].

Przez miasto przebiega droga krajowa nr 57 Bartoszyce – Pułtusk oraz drogi wojewódzkie 614 do Myszyńca i 616 do Ciechanowa. 25 km na północ od miasta zlokalizowany jest międzynarodowy port lotniczy w Szymanach.

W okresie międzywojennym miejscowość byłą siedzibą komisariatu Straży Celnej „Chorzele” oraz ulokowana tu była placówka Straży Celnej „Chorzele”^[4]. Następnie stacjonowała w Chorzelach placówka Straży Granicznej I linii „Chorzele”^[5].

Historia

1472 – pierwsze wzmianki o Chorzelach, osadzie położonej na skraju puszczy
1542 – prawa miejskie, miasto staje się osadą królewską, która miała kontakty handlowe z Rusią
1690 – nadanie przywilejów po zniszczeniu miasta przez Szwedów
1795 – w zaborze pruskim
XIX w. – rozwój przemysłu, szybki wzrost znaczenia ludności żydowskiej, wielkie targi żywym inwentarzem
1807 – w Księstwie Warszawskim
1815 – w Królestwie Polskim
1863–1864 – miejsce zwycięskich bitew powstańców z wojskami rosyjskimi
1870–1919 – cofnięte prawa miejskie
1905 – Chorzele zamieszkiwało 2 301 Żydów, stanowiąc 57% mieszkańców
1914-1918 – zniszczenia wojenne, które ograniczały rozwój miasta w dwudziestoleciu^[6]
1916 – uzyskanie połączenia kolejowego

W okresie międzywojennym stacjonował w miejscowości komisariat Straży Granicznej^[7].

1939–1945 – wcielenie do III Rzeszy, całkowita eksterminacja ludności żydowskiej
20 stycznia 1945 – zajęcie Chorzel przez radzieckie oddziały 32 Dywizji Kawalerii 3 Armii
1945 – w grudniu oddział podziemia niepodległościowego rozbił areszt Milicji Obywatelskiej i uwolnił 14 żołnierzy podziemia^[8]
1975 – gmina Chorzele w ramach województwa ostrołęckiego
od 1999 r. w ramach powiatu przasnyskiego (woj. mazowieckie)

Demografia

Liczba ludności

Piramida wieku

Źródło: Chorzele w liczbach^[9].

Polityka

Burmistrzowie:

Ludwik Rogowski (1990-1994)
Krzysztof Nieliwodzki (1998-1999)
Janusz Nidzgorski (1999-2002)
Andrzej Krawczyk (2002-2006)
Wojciech Kobyliński (2006-2010)
Beata Szczepankowska (od 2010)

Gospodarka

Największe zakłady przemysłowe w mieście to: firma Bel Polska sp. z o.o. i Spółdzielnia Mleczarska Mazowsze, oba działająca w branży mleczarskiej. Ważną rolę odgrywa też przemysł drzewny.^{[potrzebny przypis]}

Transport

Chorzele posiadają obecnie połączenie kolejowe z Ostrołęką, które reaktywowano 11 czerwca 2023 roku po dwudziestu dwóch latach od zawieszenia^[10]. Stacja kolejowa znajduje się w północno-wschodniej części miasta. Chorzele posiadają również dość dobrze rozwinięte połączenia autobusowe. Miasto posiada bezpośrednie połączenie autobusowe z Warszawą, Olsztynem, Przasnyszem, Ciechanowem, Ostrołęką, Szczytnem, Mrągowem i Nidzicą.

Architektura

Zabytki

kościół Trójcy Przenajświętszej z 1878-1930
niedziałający, drewniany wiatrak z XIX wieku
pomnik Tadeusza Kościuszki
Synagoga w Chorzelach
cmentarz żydowski z XIX wieku, zdewastowany podczas okupacji niemieckiej

Kultura

W Chorzelach odbywają się festyny, takie jak Spotkanie z folklorem czy Niedziele w mieście. Ponadto organizowane są konkursy plastyczne, recytatorskie i festiwal piosenki. W mieście działa Biblioteka Publiczna. Odbywają się również zawody strażackie.

Religia

Kościół rzymskokatolicki:
- parafia św. Mikołaja.
Świadkowie Jehowy:
- zbór Chorzele (Sala Królestwa ul. Zarębska 31 lok. 1)^[11].

Zobacz też

Chorzele (stacja kolejowa)
Powrót do ojczyzny – niemiecki film propagandowy kręcony w Chorzelach

Przypisy

↑ ^a ^b Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-09-14] .
↑ Adolf Pawiński, Mazowsze, Warszawa 1895, s. 38.
↑ Tabella miast, wsi, osad Królestwa Polskiego, z wyrażeniem ich położenia i ludności, alfabetycznie ułożona w Biórze Kommissyi Rządowéy Spraw Wewnętrznych i Policyi. T. 1 : A-Ł, Warszawa 1827, s. 68.
↑ Kalendarz z szematyzmem funkcjonariuszy Straży Celnej na rok 1927, Nakładem Zarządu Internatu imienia dra Władysława Rasińskiego dla Dzieci Funkcjonariuszy Straży Celnej, 1927, s. 171 .
↑ Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999, s. 14. ISBN 83-87424-77-3.
↑ Tomasz Chludziński, Janusz Żmudziński "Mazowsze, mały przewodnik" Wyd. Sport i Turystyka Warszawa 1978 s. 105
↑ Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999, s. 12. ISBN 83-87424-77-3.
↑ Tadeusz Swat, „...Przed Bogiem i historią”. Księga ofiar komunistycznego reżimu w Polsce lat 1944–1956. Mazowsze. Warszawa 2003, s. 242.
↑ Chorzele w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ Chorzele: Tłumy witają powrót pociągów [online], Rynek-Kolejowy.pl [dostęp 2023-06-11] [zarchiwizowane z adresu 2023-06-12] (pol.).
↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-19] .

Linki zewnętrzne

Chorzele (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 634 .
Urząd Miasta i Gminy Chorzele
Historia Żydów w Chorzelach na portalu Wirtualny Sztetl

Gmina Chorzele

Siedziba gminy: Chorzele

Miasto	Chorzele
Wsie	Bagienice Binduga Bogdany Małe Bogdany Wielkie Brzeski-Kołaki Budki Bugzy Płoskie Czaplice Wielkie Dąbrowa Dąbrówka Ostrowska Duczymin Dzierzęga-Nadbory Gadomiec-Chrzczany Gadomiec-Miłocięta Jedlinka Krukowo Krzynowłoga Wielka Kwiatkowo Kwiatkowo k. Duczymina Lipowiec Liwki Łaz Mącice Niskie Wielkie Nowa Wieś Nowa Wieś Zarębska Opaleniec Opiłki Płoskie Poścień-Wieś Poścień-Zamion Pruskołęka Przątalina Przysowy Raszujka Rawki Rembielin Rycice Rzodkiewnica Skuze Sosnówek Stara Wieś Ścięciel Wasiły-Zygny Wierzchowizna Wólka Zdziwójska Zaręby Zdziwój Nowy Zdziwój Stary
Kolonie	Annowo Bobry Bugzy-Jarki Bugzy-Święchy Czaplice-Furmany Czaplice-Piłaty Czarzaste Małe Czarzaste Wielkie Gadomiec-Peronie Grąd Rycicki Łazy Rapaty-Górki Rapaty-Żachy Zagaty
Osady leśne	Jarzynny Kierz Pruskołęka Rycice (SIMC 0507785) Rycice (SIMC 0507791)
Przysiółki	Aleksandrowo Rapaty-Sulimy
Części miasta	Rembielinek Targowica
Część wsi	Zdziwój-Zdrojki

Miasta województwa mazowieckiego

Na prawach powiatu	Ostrołęka Płock Radom Siedlce Warszawa
Powiatowe	Białobrzegi Ciechanów Garwolin Gostynin Grodzisk Mazowiecki Grójec Kozienice Legionowo Lipsko Łosice Maków Mazowiecki Mińsk Mazowiecki Mława Nowy Dwór Mazowiecki Ostrów Mazowiecka Ożarów Mazowiecki Otwock Piaseczno Płońsk Pruszków Przasnysz Przysucha Pułtusk Sierpc Sochaczew Sokołów Podlaski Szydłowiec Węgrów Wołomin Wyszków Zwoleń Żuromin Żyrardów
Gminne	Bieżuń Błonie Bodzanów Brok Brwinów Cegłów Chorzele Ciepielów Czerwińsk nad Wisłą Dobre Drobin Gąbin Gielniów Glinojeck Głowaczów Góra Kalwaria Halinów Iłża Jadów Jastrząb Jedlnia-Letnisko Józefów Kałuszyn Karczew Kobyłka Konstancin-Jeziorna Kosów Lacki Latowicz Lubowidz Łaskarzew Łochów Łomianki Maciejowice Magnuszew Marki Milanówek Mogielnica Mordy Mrozy Mszczonów Myszyniec Nowe Miasto Nowe Miasto nad Pilicą Odrzywół Osieck Piastów Pilawa Pionki Podkowa Leśna Raciąż Radzymin Różan Sanniki Serock Siennica Sienno Skaryszew Sochocin Solec nad Wisłą Sulejówek Tarczyn Tłuszcz Warka Wiskitki Wyszogród Wyśmierzyce Zakroczym Ząbki Zielonka Żelechów

Powiat przasnyski

Miasta	Chorzele Przasnysz
Gminy miejskie	Przasnysz
Gminy miejsko-wiejskie	Chorzele
Gminy wiejskie	Czernice Borowe Jednorożec Krasne Krzynowłoga Mała Przasnysz

Powiat przasnyski (1867–1975)

Siedziba powiatu – Przasnysz

Przynależność wojewódzka	gubernia płocka (1867–1915) woj. warszawskie (II RP) (1919–39) woj. warszawskie (1945–75)
Miasta	Chorzele (do 1870 i od 1919) Janowo (do 1870) Przasnysz
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Baranowo Bugzy Płoskie (do 191?) Chorzele (1870–1919) Chorzele (od 1973) Chojnowo (do 1954) Czernice Borowe (od 1973) Duczymin (191?–1954) Dzierzgowo Janowo (1870–1954) Jednorożec Karwacz (do 1954) Krzynowłoga Mała Krzynowłoga Wielka (do 1954) Przasnysz (od 1973) Zaręby
Gromady (1954–72)	Bakuła (1954–61) Baranowo (1954–72) Bartniki (1954–59) Bogate (1954–68) Brodowe Łąki (1954–59) Brodowe Łąki (1961–72) Brzozowo Nowe (1954–59) Chorzele (1954–72) Czernice Borowe (1954–72) Dobrogosty (1954–55 → i ←~~1961~~) Dobrzankowo (1954–72) Duczymin (1954–72) Dzierzgowo (1954–72) Janowo (1954 →) Jastrząbka (1954–68) Jednorożec (1954–72) Krępa (1959–72) Krzynowłoga Mała (1954–72) Krzynowłoga Wielka (1954–72) Leszno (1954–59) Lipa (1954–59) Mchowo (1954–68) Olszewka (1954–61) Parciaki (1954–72) Połoń (1954–59) Przasnysz (1969–72) Rachujka (1954–59) Romany-Sebory (1954–59) Rostkowo (1954–68) Rzęgnowo (1954–72) Ulatowo-Adamy (1954–59) Węgra (1954–68) Zaręby (1954–72) Zdziwój Stary (1954–59)

Miasta zdegradowane reformą carską z 1869–1870

Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich; (2) wytłuszczono miasta trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast (wyjątek: miasta połączone na równych prawach, które wytłuszczono); (4) gwiazdki odnoszą się do terytorialnych zmian administracyjnych: (*) – miasto restytuowane połączone z innym miastem (**) – miasto restytuowane włączone do innego miasta (***) – miasto nierestytuowane włączone do innego miasta (****) – miasto nierestytuowane włączone do innej wsi; (5) (#) – miasto zdegradowane w ramach korekty reformy (w 1883 i 1888); (6) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.

Adamów (1539–1870)
Aleksandrów Łódzki (1822–1870, od 1924)
Andrzejewo (1528–1870)
Annopol (1761–1870, od 1996)
Babiak (1815–1870)
Bakałarzewo (1570–1870)
Balwierzyszki (1520–1870)
Baranów (1544–1870)
Bełchatów (1737–1870, od 1925)
Bełżyce (1417–1870, od 1958)
Będków (1453–1870)
Biała Rawska (1498–1510, 1521–1870, od 1925)
Białaczów (1456–1674, 1787–1870, od 2024)
Białobrzegi (1540–1870, od 1958)
Bielawy (1403–1870)
Bielsk (1373–1870)
Bieżuń (1406–1674, 1767–1870, od 1994)
Biskupice (1450–1870)
Bobrowniki (1403–1870, od 2024)
Bobrowniki (1485–1870)
Bodzanów (1351–1870, od 2023)
Bodzentyn (1355–1870, od 1994)
Bogoria (1616–1870, od 2024)
Bolesławiec (1266–1870, od 2024)
Bolimów (1370–1870, od 2022)
Brdów (1436–1870)
Brok (1501–1870, od 1922)
Brudzew (1458–1870)
Burzenin (1378–1870)
Busko-Zdrój (1287–1870, od 1916)
Bychawa (1537–1870, od 1958)
Cegłów (1621–1870, od 2022)
Chocz (1382–1870, od 2015)
Chodecz (1442–1812, 1822–1870, od 1921)
Chodel (1517–1824, 1838–1870)
Chorzele (1542–1870, od 1919)
Ciechanowiec Nowe Miasto (1580–1795, 1807–1870, 1938→***)
Ciepielów (1548–1870, od 2024)
Czeladź (1242–1870, od 1915)
Czemierniki (1509–1870, od 2024)
Czersk (1350–1870)
Czerwińsk nad Wisłą (1373–1870, od 2020)
Czyżew (1738–1870, od 2011)
Ćmielów (1505–1870, od 1962)
Daleszyce (1569–1870, od 2007)
Dąbrowice (1455–1870, od 2023)
Denków (1564–1870, 1954→***)
Dobra (1392–1870, od 1919)
Dobrzyń nad Drwęcą (1789–1870, 1919–1950→*)
Drobin (1511–1870, od 1994)
Drzewica (1429–1870, od 1987)
Działoszyn (1412–1870, od 1994)
Filipów (1570–1870)
Firlej (1557–1870)
Frampol (1738–1870, od 1993)
Gielniów (1455–1870, od 2024)
Gliniany (1595–1870)
Głowaczów (1445–1870, od 2024)
Głowno (1427–1870, od 1925)
Głusk (1688–1870, 1989→***)
Gniewoszów (1693–1870)
Golina (1330–1870, od 1921)
Goraj (1405–1870, od 2021)
Gorzków-Osada (1689–1870)
Goszczyn (1386–1870)
Gowarczów (1430–1870, od 2024)
Góra Kalwaria # (1670–1883, od 1916)
Grabowiec (1601–1870)
Grabowiec (1418–1870)
Grabów (1372–1690, 1800–1870, od 2024)
Grajewo (1540–1870, od 1919)
Granica (1735–1870, 1965→****)
Grocholice (1485–1870, 1977→***)
Grodzisk Mazowiecki (1522–1870, od 1916)
Grzegorzew (1435–1870)
Horodło (1432–1870)
Horodyszcze (1558–1870)
Iłów (1506–1870)
Iłża (1239–1870, 1916–1919, od 1925)
Inowłódz (1350–1870, od 2024)
Iwaniska (1403–1870, od 2022)
Iwanowice (1460–1870)
Izbica (1750–1870, od 2022)
Izbica Kujawska (1394–1870, od 1973)
Jadów (1823–1870, od 2023)
Janowiec (1537–1870)
Janowo (1421–1870)
Janów (1696–1870)
Janów Podlaski (1465–1870, 1919–1940, 1944–1946)
Jarczów (1775–1870)
Jastrząb (1422–1870, od 2023)
Jedlińsk (1530–1870)
Jeziorzany (Łysobyki) (1498–1870)
Jeżów (1334–1870, od 2023)
Jędrzejów (1271–1870, od 1916)
Józefów (1725–1870, od 1988)
Józefów nad Wisłą (1687–1870, od 2018)
Kamieńczyk (1428–1870)
Kamieńsk (1374–1870, od 1994)
Kamionka (1469–1870, od 2021)
Karczew (1548–1870, od 1959)
Kazanów (1566–1870)
Kazimierz (1288–1870)
Kazimierz Biskupi (1287–1870)
Kazimierz Dolny (1348–1870, od 1927)
Kiernozia (1523–1579, 1784–1870, od 2024)
Kikół (1791–1870, od 2024)
Kleczew (1366–1870, od 1919)
Klimontów (1604–1870, od 2020)
Klwów (1413–1870)
Kłobuck (1339–1870, od 1919)
Kłodawa (1383–1870, od 1925)
Kock (1417–1870, od 1919)
Kodeń (1511–1870)
Kołbiel (1532–1870)
Komarów-Osada (1748–1870)
Koniecpol (1403–1870, od 1927)
Konstantynów (1729–1870)
Konstantynów Łódzki (1830–1870, od 1924)
Końskowola (1532–1870)
Koprzywnica (1262–1870, od 2001)
Kosów Lacki (1723–1870, od 2000)
Koszyce (1374–1870, od 2019)
Kowal (1339–1870, od 1919)
Koziegłowy (1472–1870, od 1950)
Koźminek (1369–1870, od 2021)
Krasnobród (1576–1870, od 1994)
Krasnosielc (1824–1870)
Kromołów (1388–1870, 1977→***)
Krośniewice (1452–1870, od 1926)
Kryłów (1523–1870)
Krzepice (1357–1870, od 1915)
Krzeszów (1641–1870)
Książ Wielki (1372–1870, od 2023)
Kuczbork-Osada (1384–1870)
Kunów (1467–1870, od 1990)
Kurów (1442–1870)
Kurozwęki (1347–1870)
Kurzelów (1285–1870)
Lasocin (1547–1870)
Latowicz (1423–1870, od 2023)
Lądek (1269–1870)
Lelów (1314–1870)
Lipsk (1580–1870, od 1983)
Lipsko (1613–1870, od 1958)
Liw (1421–1870)
Lubień Kujawski (1489–1870, od 1919)
Lubraniec (1509–1870, od 1919)
Ludwinów (1719–1870)
Lutomiersk (1274–1870, od 2022)
Lututów (1406–1720, 1843–1870, od 2020)
Łagów (1375–1870, od 2018)
Łaskarzew (1418–1870, od 1969)
Łaszczów (1549–1870, od 2010)
Łomazy (1566–1870)
Łosice (1505–1870, od 1919)
Łoździeje (1597–1870, od 1946)
Maciejowice (1507–1870, od 2024)
Magnuszew (1377–1576, 1776–1870, od 2024)
Małogoszcz (1408–1870, od 1996)
Markuszów (1330–1870)
Michów (1531–1870)
Miedzna (1470–1870)
Modliborzyce (1642–1870, od 2014)
Modrzejów (1706–1870, 1915→***)
Mogielnica (1317–1870, od 1916)
Mokobody (1496–1870)
Mordy (1488–1870, od 1919)
Mrzygłód (1412–1870, 1915–1919; 1983→***)
Mstów (1278–1870)
Myszyniec (1791–1870, od 1993)
Nadarzyn (1453–1870)
Nowa Brzeźnica (1287–1870)
Nowa Słupia (1351–1870, od 2019)
Nowe Brzesko (1279–1870, od 2011)
Nowe Miasto (1420–1870, od 2022)
Nowe Miasto nad Pilicą (1400–1870, od 1916)
Nowogród (1427–1870, od 1927)
Nowy Korczyn (1258–1870, 1916–1919, od 2019)
Nur (1416–1870)
Odrzywół (1418–1870, od 2024)
Ogrodzieniec (1386–1870, od 1973)
Okuniew (1538–1870)
Oleśnica (1470–1870, od 2019)
Olita (1581–1870, od 1977)
Olsztyn (1488–1870, od 2022)
Opatowiec (1271–1870, od 2019)
Opatówek (1338–1870, od 2017)
Opole Lubelskie (1418–1870, od 1957)
Orchówek (1506-XVIII, 1775–1870)
Osieck (1558–1870, od 2024)
Osiek (1430–1870, od 1994)
Osięciny (1824–1870)
Osmolin (1462–1870)
Ostrów Lubelski (1548–1870, od 1919)
Ożarów (1569–1870, od 1988)
Pacanów (1265–1870, od 2019)
Pajęczno (1276–1870, od 1958)
Parysów (1538–1870)
Parzęczew (1421–1870, od 2024)
Pawłów (1470–1870)
Piaseczno (1429–1870, od 1916)
Piaski (1456–1870, od 1993)
Piątek (1339–1870, od 2020)
Pierzchnica (1370–1870, od 2019)
Pilica (1394–1870, od 1994)
Pilwiszki (1536–1870)
Piotrków Kujawski (1738–1870, od 1998)
Piszczac (1530–1870, od 2024)
Pławno (1544–1870)
Poddębice (1400–1673, 1822–1870, od 1934)
Połaniec (1264–1870, od 1980)
Poniemuń (1763–1825, 1836–1870, 1931→***)
Praszka (1392–1870, od 1919)
Proszowice (1358–1870, od 1923)
Przedecz (1363–1870, od 1919)
Przerośl (1576–1870)
Przybyszew (1396–1870)
Przyrów (1369–1870, od 2024)
Przysucha (1710–1870, od 1958)
Przytyk (1333–1870, od 2024)
Puchaczów (1527–1870)
Pyzdry (1257–1870, od 1919)
Raciąż (1425–1870, od 1922)
Raciążek (1317–1870)
Raczki (1703–1870)
Radoszyce (1370–1870, 1915–1919, od 2018)
Radzanów (1400–1870)
Radziejów (1252–1870, od 1919)
Radziłów (1466–1870)
Rajgród (1566–1870, od 1924)
Raków (1569–1870)
Rejowiec (1547–1870, od 2017)
Rossosz (1584–1870)
Rozprza (1272–1870, od 2023)
Różan (1378–1870, od 1919)
Rychwał (1458–1870, od 1921)
Ryczywół (1369–1870)
Rzgów (1502–1870, 1915–1919, od 2006)
Sapieżyszki (1825–1870)
Sarnaki (1754–1870)
Sawin (1492–1870)
Secemin (1395–1870)
Sereje (1511–1870)
Serock (1417–1870, od 1923)
Serokomla (1537–1870)
Sieciechów (1370–1870)
Siennica (1526–1870, od 2024)
Sienno (1421–1870, od 2024)
Siewierz (1304–1870, od 1962)
Simno (1626–1870, od 1956)
Skalbmierz (1342–1870, od 1927)
Skała (1262–1870, od 1987)
Skaryszew (1264–1870, od 1922)
Skępe (1445–1870, od 1997)
Skrzynno (1308–1870)
Skulsk (1384–1504, 1566–1662, 1793–1870)
Sławatycze (1577–1870)
Sławków (1286–1870, 1958–1977→**, od 1984)
Słomniki (1358–1870, od 1917)
Służewo (1339–1870)
Sobków (1563–1870)
Sobota (1393–1870)
Sochocin (1385–1870, od 2021)
Sokoły (1827–1870, 1919–1950)
Solec nad Wisłą (1370–1870, 1916–1919, od 2021)
Sompolno (1477–1870, od 1973)
Sopoćkinie (1560–1870)
Stanisławów (1523–1870)
Staw (1405–1870)
Stawiski (1702–1871, od 1915)
Stawiszyn (1291–1870, od 1915)
Sterdyń (1737–1870)
Stężyca (1330–1870)
Stoczek Łukowski (1540–1870, od 1919)
Stopnica (1362–1870, 1916–1919, od 2015)
Stryków (1394–1870, od 1923)
Sudargi (1724–1870)
Sulejów (1296–1870, od 1927)
Szadek (1295–1870, od 1919)
Szczekociny (1470–1870, od 1923)
Szczerców (1364–1870)
Szreńsk (1383–1870)
Szydłów (1329–1870, od 2019)
Ślesin (1358–1579, 1618–1870, od 1921)
Śniadowo (1775–1870)
Tarczyn (1353–1870, od 2003)
Tarłów (1550–1870)
Tarnogóra (1548–1870)
Tarnogród (1567–1870, 1915–1919, od 1987)
Tuliszków (1458–1870, od 1919)
Turobin (1420–1870, od 2024)
Tuszyn (1416–1870, od 1924)
Tyszowce (1419–1870, od 2000)
Uchanie (1484–1870)
Ujazd (1428–1870, od 2023)
Uniejów (1331–1870, od 1919)
Urzędów (1405–1870, od 2016)
Waśniów (1351–1870)
Wąchock (1454–1870, od 1994)
Wąsosz (1436–1870)
Wąwolnica (1346–1870)
Widawa (1388–1870)
Wieniawa (1768–1870, 1916→***)
Wieruszów (1368–1870, od 1919)
Wierzbica (1469–1870)
Wierzbnik (1624–1870, 1916–1939→*)
Wilczyn (1458–1478, 1485–1870)
Wiskitki (1595–1870, 1916–1919, od 2021)
Wisznice (1579–1870)
Wisztyniec (1570–1870)
Wiślica (1345–1870, od 2018)
Wizna (1435–1870)
Wiżajny (1620–1870)
Władysławów (1727–1870, 1919–1934)
Włodowice (1386–1870, od 2023)
Włoszczowa (1539–1870, od 1916)
Wodzisław (1366–1870, od 2021)
Wohyń (1519–1870)
Wojsławice (1445–1870)
Wolanów (1773–1870)
Wolbórz (1273–1870, od 2011)
Wolbrom (1321–1870, od 1930)
Wysokie Mazowieckie (1503–1870, od 1919)
Wyszków (1502–1870, od 1919)
Wyśmierzyce (1338–1870, od 1922)
Zagórów (1407–1870, od 1919)
Zaklików (1565–1870, od 2014)
Zambrów (1430–1870, od 1919)
Zawichost # (1255–1888, od 1926)
Złoczew (1605–1870, od 1919)
Zwoleń (1425–1870, 1915–1919, od 1925)
Żarki (1382–1870, od 1949)
Żarnowiec (1340–1870)
Żarnów (1360–1577, 1655–1662, 1786–1870, od 2024)
Żółkiewka (1702–1870)
Żuromin (1767–1870, od 1925)
Żychlin (1397–1870, od 1924)

Źródła: Ukaz do rządzącego senatu z 1 (13) czerwca 1869, ogłoszony 1 (13 lipca) 1869. Listy miast poddanych do degradacji wydano w 20 postanowieniach między 29 października 1869 a 12 listopada 1870. Weszły one w życie: 13 stycznia 1870, 31 maja 1870, 28 sierpnia 1870, 13 października 1870 oraz 1 lutego 1871 (Stawiski).