Artheneidae

Artheneidae
Stål, 1862
Chilacis typhae
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Rząd	pluskwiaki
Podrząd	pluskwiaki różnoskrzydłe
Infrarząd	Pentatomomorpha
Nadrodzina	Lygaeoidea
Rodzina	Artheneidae
Synonimy
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Artheneidae – rodzina pluskwiaków z podrzędu różnoskrzydłych i nadrodziny Lygaeoidea. Należy do niej 20 opisanych gatunków. Większość występuje w Palearktyce; 2 rodzaje znane są z krainy australijskiej, a w krainach: etiopskiej i na wschód nearktycznej występują gatunki zawleczone. Są fitofagami ssącymi nasiona.

Morfologia

Pluskwiaki o niewielkich rozmiarach, osiągające od 2,5 do 4 mm długości ciała, którego zarys jest podługowato-jajowaty^[1]. Dominuje wśród nich niepozorna, brązowawa do czarnej kolorystyka^[2]. U większości gatunków grzbietową powierzchnię głowy, przedplecza i tarczki pokrywa silne punktowanie^[1].

Głowa jest całkowicie pozbawiona trichobotrii^[1]. Boczne brzegi przedplecza są płasko rozszerzone lub blaszkowate^[2]. Większość gatunków obejmuje formy długoskrzydłe (o skrzydłach w pełni wykształconych), jednak jedyny znany przedstawiciel Nothochrominae jest krótkoskrzydły. Tylna para skrzydeł charakteryzuje się obecnością żyłek interwannalnych i hamusa (haczykowatej żyłki w komórce dysoidalnej, odchodzącej od żyłki medialnej)^[1].

Odwłok jest całkowicie pozbawiony laterotergitów^[1][2]. Przetchlinki odwłokowe drugiej pary umieszczone są u Dilompinae brzusznie, a pozostałych podrodzin grzbietowo^[1]. Przetchlinki odwłokowe par od trzeciej do siódmej leżą brzusznie na „półeczkach”, utworzonych przez sternity^[2]. Liczba trichobotrii na sternitach odwłoka nie jest zredukowana, a te na piątym sternicie wyrastają ze wspólnej wyniosłości^[1]. U samic szew między czwartym i piątym sternitem jest całkowity, dochodzący do brzegów odwłoka^[1][2]. W genitaliach samic większości gatunków korpus spermateki uległ inwaginacji. Genitalia samców odznaczają się obecnością bocznego wyrostka na prąciu i, u większości gatunków, bardzo krótkim wyrostkiem otworu płciowego. U larw odwłok zaopatrzony jest w trzy gruczoły zapachowe^[1].

Ekologia i występowanie

Biologia i ekologia tych pluskwiaków są słabo poznane. Są fitofagami, wysysającymi nasiona roślin. Gatunki europejskie, w tym te zawleczone do Ameryki, znane są z żerowania na nasionach pałkowatych. Gatunki australijskie żerują na mirtowatych z rodzajów eukaliptus i Leptospermum. Zimowanie odbywa się w ściółce^[1] lub kolbach nasiennych pałek^[2].

Rodzina ta występuje obecnie w większości krain zoogeograficznych. Naturalny zasięg Artheneinae ograniczał się do Palearktyki, jednak zawleczone zostały przez człowieka do krainy etiopskiej i na wschód krainy nearktycznej. Pozostałe podrodziny występują tylko w krainie australijskiej: Dilompinae są endemitami Australii (włącznie z Tasmanią), a Nothochrominae – Nowej Zelandii^[1]. W Polsce występuje tylko Chilacis typhae^[3].

Taksonomia

Takson ten wprowadzony został w 1862 roku przez Carla Ståla pod nazwą Artheneida^[1]. Rangę rodziny po raz pierwszy nadali mu w 1894 roku Lucien Lethierry i G. Severin^[4]. W XX wieku klasyfikowany był jednak głównie jako podrodzina Artheneinae w obrębie szeroko pojętych zwińcowatych. W pracach z II połowy XX wieku wysnuwane były przypuszczenia co do parafiletyzmu tak rozumianych zwińcowatych^[2]. W 1962 roku James Alexander Slater, Thomas E. Woodward i M.H. Sweet podzielili Artheneinae na trzy plemiona: Artheneini, Dilompini i Nothochromini^[5]. W 1986 roku J.A. Slater i Harry Brailovsky przenieśli do Artheneinae rodzaj Polychisme, tworząc dlań plemię Polychismini^[6]. Thomas J. Henry w 1997 roku opublikował wyniki analizy filogenetycznej infrarzędu, na podstawie której wniósł niektóre podrodziny zwińcowatych, w tym omawianą do rangi rodziny. Poskutkowało to podniesieniem do plemion do rangi podrodzin tj. Artheneinae, Dilompinae, Nothochrominae i Polychisminae^[7], przy czym jeszcze w tym samym roku Izjasław Kierżner przeniósł Polychisme do Ischnorhynchinae, likwidując Polychisminae^[8][9]. Według wyników analizy Henry’ego grupą siostrzaną dla Artheneidae są Oxycarenidae – ich wspólnymi cechami jest brak laterotergitów odwłoka, obecność wyrostka na fallotece i sześciokątne pękanie osłonki jaja przy wylęgu^[7]. Siostrzaną relację tych rodzin potwierdzają też wyniki molekularnej analizy Tiana Xiaoxuan i innych z 2011^[10].

Do rodziny tej zalicza się 20 opisanych gatunków^[11]. Klasyfikuje się w 7 rodzajach i 3 podrodzinach^[12]:

• podrodzina: Artheneinae Stål, 1862
  • Artheneidea Kiritshenko, 1913
  • Artheneis Spinola, 1837
  • Chilacis Fieber, 1864
  • Holcocranum Fieber, 1860
  • Teutates Distant, 1909
• podrodzina: Dilompinae Slater, Woodward et Sweet, 1962
  • Dilompus Scudder, 1957
• podrodzina: Nothochrominae Slater, Woodward et Sweet, 1962
  • Nothochromus Slater, Woodward et Sweet, 1962

Przypisy