Sidney Poitier

Sidney Poitier

Sidney Poitier (1968)
Data i miejsce urodzenia	20 lutego 1927 Miami
Data i miejsce śmierci	6 stycznia 2022 Los Angeles
Zawód	aktor, reżyser
Współmałżonek	Juanita Hardy (1950–1965; rozwód) Joanna Shimkus (1976–2022; jego śmierć)
Lata aktywności	1949–2009
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Sidney L. Poitier^[1][2][3] (ur. 20 lutego 1927 w Miami, zm. 6 stycznia 2022 w Los Angeles^[4]) – amerykański aktor i reżyser filmowy, dyplomata, pierwszy czarnoskóry laureat Oscara dla najlepszego aktora pierwszoplanowego^[5], uznawany także za pierwszego czarnego gwiazdora filmowego^[6]. American Film Institute umieścił go na 22. miejscu na liście największych aktorów wszech czasów (The 50 Greatest American Screen Legends)^[7].

Życiorys

Jego rodzice pochodzili z Bahamów, gdzie prowadzili farmę, jednak Sidney urodził się jako wcześniak podczas pobytu rodziny w USA^[6]. Dorastał na Bahamach, a do Stanów Zjednoczonych powrócił jako nastolatek. Pierwsze aktorskie kroki stawiał na deskach afroamerykańskich teatrów Nowego Jorku. W filmie debiutował na początku lat 50 XX w. u Josepha Mankiewicza w No Way Out. Dzięki talentowi szybko zdobył sobie uznanie i w połowie dekady zagrał pierwsze ważne role w swej karierze, w dramatach Szkolna dżungla (1955) oraz Ucieczka w kajdanach (1958). Kreacja w drugim z tych filmów przyniosła mu pierwszą nominację do Oscara. Zagrał uciekiniera z więzienia, skutego łańcuchem z nienawidzącym go białym (Tony Curtis).

W latach 60 XX w. stał się dzięki swoim rolom jednym z symboli walki z dyskryminacją rasową. Stworzył cały poczet kreacji czarnych inteligentów dominujących moralnie nad białymi. W 1964 zdobył Oscara za pierwszoplanową rolę w filmie Polne lilie. Swoją najgłośniejszą kreację – detektywa policji Virgila Tibbsa, przybywającego do miasteczka na Południu USA i pomagającego miejscowej policji w śledztwie w sprawie zabójstwa – stworzył w 1967 w dramacie kryminalnym W upalną noc. Film został nagrodzony Oscarem. W tym samym roku zagrał także narzeczonego białej dziewczyny z dobrego domu w Zgadnij, kto przyjdzie na obiad. Oba dzieła uznaje się za przełomowe dla filmowego wizerunku Afroamerykanów.

W 1974 został odznaczony Orderem Imperium Brytyjskiego klasy Kawaler Komandor (KBE). W latach 1997–2007 pełnił funkcję ambasadora Bahamów w Japonii. Od 2002 do 2007 był jednocześnie ambasadorem Bahamów przy UNESCO^[8]. W 2002 odebrał Honorowego Oscara za całokształt dokonań artystycznych. W 2009 Prezydent USA Barack Obama nagrodził go Prezydenckim Medalem Wolności^[6].

Filmografia

Aktor

• 1950 Bez wyjścia (No Way Out) – dr Luther Brooks
• 1952 Płacz, ukochany kraju (Cry, the Beloved Country) – wielebny Msimangu
• 1955 Szkolna dżungla (Blackboard Jungle) – Gregory W. Miller
• 1957 Zatoka Aniołów (Band of Angels) – Rau-Ru

Człowiek, który pokonał strach (lub Na skraju miasta) (Edge of the City) – Tommy Tyler

• 1958 Ucieczka w kajdanach (The Defiant Ones) – Noah Cullen
• 1959 Porgy i Bess – Porgy
• 1961 Rodzynek w słońcu (A Raisin in the Sun) – Walter Lee Younger

Paryski blues (Paris Blues) – Eddie Cook

• 1962 Granice wytrzymałości – stary psychiatra
• 1963 Polne lilie (Lilies of the Field) – Homer Smith

Długie łodzie wikingów (Long Ships) – Ali Mansuh

• 1965 Wątła nić (The Slender Thread) – Alan Newell

W cieniu dobrego drzewa (A Patch of Blue) – Gordon Ralfe

Opowieść wszech czasów (The Greatest Story Ever Told) – Szymon z Cyreny

• 1966 Pojedynek w Diablo (Duel at Diablo) – Toller
• 1967 W upalną noc (In the Heat of the Night) – Virgil Tibbs

Zgadnij, kto przyjdzie na obiad (Guess Who's Coming to Dinner) – John Prentice

Nauczyciel z przedmieścia (To Sir, with Love) – Mark Thackeray

• 1970 Nazywam się Tibbs! (They Call Me MISTER Tibbs!) – Virgil Tibbs
• 1971 Organizacja (The Organization) – Virgil Tibbs
• 1972 Czarny kowboj (Buck and the Preacher) – Buck
• 1974 Sobotnia noc (Uptown Saturday Night) – Steve Jackson
• 1975 Zróbmy to jeszcze raz (Let's Do It Again) – Clyde Williams

Na tropie Wilby’ego (The Wilby Conspiracy) – Shack Twala

• 1977 Wyrównane rachunki (A Piece of the Action) – Manny Durrell
• 1988 W pogoni za śmiercią (Shoot to Kill) – Warren Stantin

Mały Nikita (Little Nikita) – Roy Parmenter

• 1992 Włamywacze (Sneakers) – Donald Crease
• 1995 Dzieci prerii (Children of the Dust) – Gypsy Smith
• 1996 Nauczyciel z przedmieścia 2 (To Sir, with Love II) – Mark Thackeray
• 1997 Mandela i de Klerk (Mandela and de Klerk) – Nelson Mandela

Szakal (The Jackal) – Carter Preston

• 1999 Proste życie Noego Dearborna (The Simple Life of Noah Dearborn) – Noah Dearborn

Reżyser

• 1972 Czarny kowboj (Buck and the Preacher)
• 1973 A Warm December
• 1974 Sobotnia noc (Uptight Saturday Night)
• 1975 Zróbmy to jeszcze raz (Let's Do It Again)
• 1977 Wyrównane rachunki (A Piece of the Action)
• 1980 Czyste szaleństwo (Stir Crazy)
• 1982 Hokus Pokus czyli ważna sprawa (lub Hanky Panky czyli ważna sprawa) (Hanky Panky)
• 1985 Do przodu (Fast Foreward)
• 1990 Tata duch (Ghost Dad)

Nagrody

• Nagroda Akademii Filmowej
  • Najlepszy aktor pierwszoplanowy: 1964 Polne lilie
  • Oscar za całokształt twórczości: 2002
• Złoty Glob
  • Najlepszy aktor w filmie dramatycznym: 1963 Polne lilie
  • Nagroda Henrietty: 1969
  • Nagroda im. Cecila B. DeMille’a: 1982
• Nagroda BAFTA Najlepszy aktor: 1959 Ucieczka w kajdanach
• Nagroda na MFF w Berlinie
  • Srebrny Niedźwiedź dla najlepszego aktora: 1958 Ucieczka w kajdanach
  • 1963 Polne lilie

Zobacz też

• Sydney Tamiia Poitier

Przypisy

Bibliografia

• Jan Słodowski, Andrzej Roman: Gwiazdy światowego kina. Leksykon. Warszawa: Editions Spotkania, 1992. ISBN 83-85195-83-1.brak strony w książce

Linki zewnętrzne

• Sidney Poitier w bazie IMDb (ang.)
• Sidney Poitier w bazie Filmweb
• Sidney Poitier w bazie Notable Names Database (ang.)