Działoszyn

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Działoszyn

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: Działoszyn (ujednoznacznienie).

Działoszyn

miasto w gminie miejsko-wiejskiej

Rondo komunikacyjne na Placu Wolności – widok z lotu ptaka


Herb	Flaga

Państwo

Polska

Województwo

łódzkie

Powiat

pajęczański

Gmina

Działoszyn

Prawa miejskie

1412–1870, 1994

Burmistrz

Rafał Drab (od 2010)

Powierzchnia

4,94^[1] km²

Populacja (2022)
• liczba ludności
• gęstość

5384^[1]
1090^[1] os./km²

Strefa numeracyjna

+48 43

Kod pocztowy

98-355

Tablice rejestracyjne

EPJ

Położenie na mapie gminy Działoszyn

Położenie na mapie Polski

Położenie na mapie województwa łódzkiego

Położenie na mapie powiatu pajęczańskiego

51°07′04″N 18°52′12″E/51,117778 18,870000

TERC (TERYT)

1009014

SIMC

0703026

Urząd miejski

ul. Piłsudskiego 21
98-355 Działoszyn

Multimedia w Wikimedia Commons

Informacje w Wikipodróżach

Hasło w Wikisłowniku

Strona internetowa

Działoszyn – miasto w środkowo-południowej Polsce, w województwie łódzkim, w powiecie pajęczańskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Działoszyn, położone na obszarze historycznej ziemi wieluńskiej. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa sieradzkiego.

Według danych GUS z 31 grudnia 2020 r. miasto liczyło 5746 mieszkańców^[2]

Działoszyn leży nad Wartą, tuż przy jej przełomie.

Historia

Do 1939

Ważna osada na szlaku handlowym między Rusią a Śląskiem. Osada lokowana na prawie magdeburskim, prawa miejskie uzyskała w 1412. Ważny ośrodek kalwinizmu i braci polskich. Doszczętnie zniszczony podczas potopu szwedzkiego. Podczas rozbiorów pod panowaniem pruskim, od 1809 w Księstwie Warszawskim.

Aż do wielkiego pożaru, w którym spłonęła – z powodu drewnianych zabudowań – cała osada, w Działoszynie istniała synagoga o bardzo dużym znaczeniu w skali kraju.

II wojna światowa

Podczas wojny obronnej 1939 roku miejsce ciężkich walk 30 Dywizji Piechoty gen. Leopolda Cehaka. W odwecie za śmierć generała Dilla, doszczętnie zniszczone w dniach 1–3 września przez lotnictwo niemieckie; według opowiadań niektórych mieszkańców po nalocie zostały w mieście tylko 4 budynki. Niemcy później również nazywali Działoszyn od nazwiska generała Dilla. Podczas okupacji miejscową ludność żydowską wywieziono do obozów koncentracyjnych.

Czasy powojenne

Od lat 60. XX w. ponowny okres odbudowy. Budowa cementowni w Działoszynie znacznie wpłynęła na okoliczne tereny. W Działoszynie i zarazem siedzibie powiatu Pajęczno, zbudowano nowe osiedla bloków mieszkalnych.1 stycznia 1994 r. Działoszyn odzyskał prawa miejskie.

Przemysł i transport

Przemysł

W XIX wieku w Działoszynie istniała fabryka tytoniu i cygar Kronenberga.

Od stycznia 1986 w Działoszynie funkcjonuje Z.P.O i W "ALMAR" zakład zajmujący się przetwórstwem owoców i warzyw.

W 1993 została tutaj założona fabryka lodów i mrożonek „Anita”^[3].

Komunikacja drogowa

Przez Działoszyn przebiega droga krajowa oraz dwie drogi wojewódzkie:

droga krajowa nr 42 relacji Namysłów – Kluczbork – Działoszyn – Pajęczno – Radomsko – Ostrowiec Świętokrzyski
droga wojewódzka nr 486 relacji Działoszyn – Wieluń
droga wojewódzka nr 491 relacji Działoszyn – Częstochowa.

Komunikacja kolejowa

W pobliżu Działoszyna przebiega linia kolejowa nr 131, na której znajduje się stacja kolejowa Działoszyn (zamknięta dla ruchu pasażerskiego w 2009 r.).

Turystyka

Urząd Miasta i Gminy w Działoszynie – widok z lotu ptaka

Stanica kajakowa w Działoszynie – widok z lotu ptaka

Na końcu ulicy Zamkowej, na starym mieście znajduje się późnorenesansowy pałac. Obecnie mieści się tam sala wystawowa, sale konferencyjne, galeria lokalnych artystów i restauracja. Dookoła pałacu rozpościera się park, założony na wzór angielski i francuski. Za rynkiem (Placem Wolności) przy ul. Kościelnej stoi kościół pw. Znalezienia Krzyża św. i św. Marii Magdaleny, z XIV wieku.

Rekreacja

Na wyspie (teren rekreacji i wypoczynku mieszkańców) znajduje się las, a także boisko sportowe. Przy drodze wylotowej w kierunku cementowni "Warta" znajduje się stadion klubu piłkarskiego Warta Działoszyn; są tam również korty tenisowe i boisko do koszykówki.

Przyroda

Od strony zachodniej i południowo-wschodniej Działoszyn otacza las. Na zachodzie, w Załęczańskim Parku Krajobrazowym znajdują się formy skał wapiennych i skamieniałości, głównie amonity.

Demografia

Piramida wieku mieszkańców Działoszyna w 2014 roku^[4].

Zabytki

Późnorenesansowy pałac Stanisława Męcińskiego (według tradycji niegdyś stała tu słowiańska świątynia) i kościół parafialny (XVIII wiek).

Według rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa^[5] na listę zabytków wpisane są obiekty:

kościół parafialny pw. św. św. Marii i Magdaleny, XVIII/XIX, nr rej.: 646 z 30.08.1967; w 2022 w czasie przebudowy drogi wojewódzkiej nr 486 odkryto pozostałości cmentarza przykościelnego sprzed 300 lat^[6]
dzwonnica, nr rej.: 647 z 30.08.1967
pałac, XVIII, XX, nr rej.: 248 z 30.08.1967
elektrownia wodna, drewn., nr rej.: 347 z 6.10.1986

Sport

W Działoszynie działa klub sportowy Warta Działoszyn. Prowadzi dwie sekcje: piłki nożnej i siatkówki.

Piłka nożna KS Warta Działoszyn (dawniej: Budowlani Działoszyn), występuje obecnie w trzeciej lidze. Założony został 6 kwietnia 1965. Swoją profesjonalną karierę rozpoczął tu w sezonie 1983/84 Robert Warzycha.

Sekcja siatkówki męskiej KS Warta Działoszyn istnieje od roku 2004. W sezonie 2006/2007 Warta występowała w II lidze.

Szkolnictwo w Działoszynie

Na terenie miasta działają:
Przedszkola:

Publiczne Przedszkole nr 1 "Bajka"
Publiczne Przedszkole nr 2

Szkoły podstawowe:

Szkoła Podstawowa nr 1 im. Janusza Korczaka
Szkoła Podstawowa nr 2 im. Mikołaja Kopernika

Szkoły ponadpodstawowe:

Zespół Szkół im. Marii Skłodowskiej-Curie

Wspólnoty wyznaniowe

Kościół rzymskokatolicki:
- parafia św. Marii Magdaleny
- parafia bł. Michała Kozala

Podział administracyjny

Obszar miasta Działoszyna podzielony jest na 3 jednostki pomocnicze gminy, nazwane przez Radę Gminy Działoszyn osiedlami. Wyróżnione są one numerami od 1 do 3^[7]. W rejestrze TERYT wyróżnionych jest 5 integralnych części miasta. Są to^[8]:

Bugaj
Koniec
Podgóry
Pod Łąkami
Tomaszówka

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08] .
↑ Działoszyn (łódzkie) » mapy, nieruchomości, GUS, noclegi, szkoły, regon, atrakcje, kody pocztowe, wypadki drogowe, bezrobocie, wynagrodzenie, zarobki, tabele, edukacja, demografia [online], Polska w liczbach [dostęp 2021-12-06] (pol.).
↑ O firmie. oficjalna strona [dostęp 2019-06-13]
↑ Działoszyn w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-09] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ NID: Rejestr zabytków nieruchomych, województwo łódzkie. [dostęp 2008-09-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-27)].
↑ Zbigniew Rybczyński: Pod drogą w Działoszynie archeolodzy odsłonili cmentarz przykościelny sprzed wieków. 2022-10-10. [dostęp 2022-10-11].
↑ Uchwały w sprawie uchwalenia i zmian statutu. Urząd Miasta i Gminy Działoszyn. [dostęp 2017-02-27].
↑ Rejestr TERYT

Linki zewnętrzne

Działoszyn, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 263 .
Łaże, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 618 .
Oficjalna strona internetowa
Historia Żydów w Działoszynie na portalu Wirtualny Sztetl

Miasta województwa łódzkiego

Miasta na prawach powiatu	Łódź Piotrków Trybunalski Skierniewice
Miasta powiatowe	Bełchatów Brzeziny Kutno Łask Łęczyca Łowicz Opoczno Pabianice Pajęczno Poddębice Radomsko Rawa Mazowiecka Sieradz Tomaszów Mazowiecki Wieluń Wieruszów Zduńska Wola Zgierz
Miasta gminne	Aleksandrów Łódzki Białaczów Biała Rawska Błaszki Bolesławiec Bolimów Dąbrowice Drzewica Działoszyn Głowno Grabów Inowłódz Jeżów Kamieńsk Kiernozia Koluszki Konstantynów Łódzki Krośniewice Lutomiersk Lututów Osjaków Ozorków Parzęczew Piątek Przedbórz Rozprza Rzgów Stryków Sulejów Szadek Tuszyn Ujazd Uniejów Warta Wolbórz Zelów Złoczew Żarnów Żychlin

Gmina Działoszyn

Siedziba gminy: Działoszyn

Miasto	Działoszyn
Wsie	Bobrowniki Draby Grądy Kabały Kapituła Kiedosy Kolonia Lisowice Lisowice Młynki Niżankowice Raciszyn Sadowiec-Wieś Sęsów Szczepany Szczyty Szczyty-Las Trębaczew Węże Zalesiaki Zalesiaki-Pieńki
Kolonie	Pieńki Posmykowizna Sadowiec-Niwa Sadowiec-Pieńki Sadowiec-Wrzosy
Części miasta	Bugaj Pod Łąkami
Części wsi	Bugaj Folwark Łąki Osiedle Szczyty-Błaszkowizna Wójtostwo
Przysiółki wsi	Bugaj Kuźnica Patoki Małe Tasarze
Zniesiona część wsi	Źródła

Powiat pajęczański

Miasta	Działoszyn Pajęczno
Gminy miejsko-wiejskie	Działoszyn Pajęczno
Gminy wiejskie	Kiełczygłów Nowa Brzeźnica Rząśnia Siemkowice Strzelce Wielkie Sulmierzyce

Powiat wieluński (1867–1975)

Siedziba powiatu – Wieluń

Przynależność wojewódzka	gubernia kaliska (1867–1915) woj. łódzkie (II RP) (1919–39) woj. łódzkie (1945–75)
Miasta	Bolesławiec (do 1870 i 1915–19) Działoszyn (do 1870) Lututów (1836–1870) Praszka (do 1870 i od 1919) Wieluń Wieruszów (do 1870 i 1915–54 →)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Biała (od 1953) Bolesławiec (1919–48) Bolesławiec (1949-54) Chotynin (1915–1948) Czajków (1953–54) Czarnożyły (od 1953) Czastary (do 1954) Działoszyn (do 1954) Dzietrzkowice (do 1953) Galewice (do 1954) Kamionka (do 1953) Kiełczygłów (do 1954) Konopnica (1867-1916 i od 1919) Kraszewice (1953–54) Kurów (do 1954) Kuźnica Grabowska (do 1953) Lututów Łubnice (1953–54) Mierzyce (do 1954) Mokrsko Naramice (do 1954) Nowa Wieś (1916-19) Olewin (1953–54) Osjaków (1915–17 od 1953) Ostrówek (od 1953) Pątnów (od 1953) Praszka (od 1870) Radoszewice (do 1915 i 1917–53) Rudniki Siemkowice (do 1954) Skomlin Skrzynki (do 1953) Skrzynno (do 1953) Sokolniki (do 1954) Starzenice (do 1953) Strojec (do 1870) Wieluń (od 1973) Wieruszów (1870–1919) Wierzchlas (od 1973) Wydrzyn (do 1953)
Gromady (1954–72)	Biała (1954–72) Bieniądzice (1954–58) Bolesławiec (1954 →) Bugaj (1954–56) Chorzew (1954–55 →) Chorzyna (1956–58) Chotów (1954–59) Cieciułów (1956–72) Czajków (1954 →) Czarnożyły (1954–72) Czastary (1954 →) Dalachów (1954–61) Dąbrowa (1954–59) Dębicze (1954 →) Dolina Czernicka (1954–58) Drobnice (1954–58) Dymki (1954–59) Działoszyn (1954–55 →) Dzietrzkowice (1954–72) Dzietrzniki (1954–72) Galewice (1954 →) Gaszyn (1954–59) Huta (1954–55 →) Jaworzno (1954–68) Kiełczygłów (1954–55 →) Komorniki (1954–61) Konopnica (1954–72) Kowale (1954–72) Kraszewice (1954 →) Krzeczów (1954–55 → i ←~~1958~~) Krzyworzeka (1954–61) Kuźnica Grabowska (1954 →) Kuźnica Strobińska (1954–56) Lipnik (1954–55 →) Lututów (1954–72) Łagiewniki (1954–57) Łubnice (1954 →) Małyszyn (1954–58) Masłowice (1959) Mielcuchy (1954 →) Mieleszyn (1954 →) Mierzyce (1954–72) Młynisko (1954–68) Mokrsko (1954–72) Naramice (1954–72) ~~Niemojew~~ (←~~1958~~) Ochędzyn (1954 →) Olewin (1954–72) Osiek (1954 →) Osjaków (1954–72) Ostrówek (1954–72) Ostrówek (1954 →) Ożarów (1954–72) Ożegów (1954–55 →) Parcice (1954 →) Pątnów (1954–72) Pichlice (1954 →) Pieczyska (1954 →) Popowice (1954–61) Przedmoście (1954–59) Przywóz (1954–58) Raciszyn (1954–55 →) Radoszewice (1954–61 →) Raducki Folwark (1954–58) Ruda (1954–72) Rudniki (1954–72) Siemkowice (1954–55 →) Skomlin (1954–72) Skrzynno (1954–58) Sokolniki (1954 →) Strojec (1954–59) Szczyty (1954–55 →) Szynkielów (1954–61) Świątkowice (1954–59) Trębaczew (1954–55 →) Turów (1954–72) Walichnowy (1954 →) Węglewice (1954 →) Wielgie (1954–68) Wierzbie (1954–61) Wierzchlas (1954–72) Wola Rudlicka (1954–57) Wójcin (1954 →) Wróblew (1954–59) Wygiełdów (1954–59) Załęcze Małe (1954–72) Żdżary (1954 →) Żytniów (1954–72)

Miasta zdegradowane reformą carską z 1869–1870

Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich; (2) wytłuszczono miasta trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast (wyjątek: miasta połączone na równych prawach, które wytłuszczono); (4) gwiazdki odnoszą się do terytorialnych zmian administracyjnych: (*) – miasto restytuowane połączone z innym miastem (**) – miasto restytuowane włączone do innego miasta (***) – miasto nierestytuowane włączone do innego miasta (****) – miasto nierestytuowane włączone do innej wsi; (5) (#) – miasto zdegradowane w ramach korekty reformy (w 1883 i 1888); (6) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.

Adamów (1539–1870)
Aleksandrów Łódzki (1822–1870, od 1924)
Andrzejewo (1528–1870)
Annopol (1761–1870, od 1996)
Babiak (1815–1870)
Bakałarzewo (1570–1870)
Balwierzyszki (1520–1870)
Baranów (1544–1870)
Bełchatów (1737–1870, od 1925)
Bełżyce (1417–1870, od 1958)
Będków (1453–1870)
Biała Rawska (1498–1510, 1521–1870, od 1925)
Białaczów (1456–1674, 1787–1870, od 2024)
Białobrzegi (1540–1870, od 1958)
Bielawy (1403–1870)
Bielsk (1373–1870)
Bieżuń (1406–1674, 1767–1870, od 1994)
Biskupice (1450–1870)
Bobrowniki (1403–1870, od 2024)
Bobrowniki (1485–1870)
Bodzanów (1351–1870, od 2023)
Bodzentyn (1355–1870, od 1994)
Bogoria (1616–1870, od 2024)
Bolesławiec (1266–1870, od 2024)
Bolimów (1370–1870, od 2022)
Brdów (1436–1870)
Brok (1501–1870, od 1922)
Brudzew (1458–1870)
Burzenin (1378–1870)
Busko-Zdrój (1287–1870, od 1916)
Bychawa (1537–1870, od 1958)
Cegłów (1621–1870, od 2022)
Chocz (1382–1870, od 2015)
Chodecz (1442–1812, 1822–1870, od 1921)
Chodel (1517–1824, 1838–1870)
Chorzele (1542–1870, od 1919)
Ciechanowiec Nowe Miasto (1580–1795, 1807–1870, 1938→***)
Ciepielów (1548–1870, od 2024)
Czeladź (1242–1870, od 1915)
Czemierniki (1509–1870, od 2024)
Czersk (1350–1870)
Czerwińsk nad Wisłą (1373–1870, od 2020)
Czyżew (1738–1870, od 2011)
Ćmielów (1505–1870, od 1962)
Daleszyce (1569–1870, od 2007)
Dąbrowice (1455–1870, od 2023)
Denków (1564–1870, 1954→***)
Dobra (1392–1870, od 1919)
Dobrzyń nad Drwęcą (1789–1870, 1919–1950→*)
Drobin (1511–1870, od 1994)
Drzewica (1429–1870, od 1987)
Działoszyn (1412–1870, od 1994)
Filipów (1570–1870)
Firlej (1557–1870)
Frampol (1738–1870, od 1993)
Gielniów (1455–1870, od 2024)
Gliniany (1595–1870)
Głowaczów (1445–1870, od 2024)
Głowno (1427–1870, od 1925)
Głusk (1688–1870, 1989→***)
Gniewoszów (1693–1870)
Golina (1330–1870, od 1921)
Goraj (1405–1870, od 2021)
Gorzków-Osada (1689–1870)
Goszczyn (1386–1870)
Gowarczów (1430–1870, od 2024)
Góra Kalwaria # (1670–1883, od 1916)
Grabowiec (1601–1870)
Grabowiec (1418–1870)
Grabów (1372–1690, 1800–1870, od 2024)
Grajewo (1540–1870, od 1919)
Granica (1735–1870, 1965→****)
Grocholice (1485–1870, 1977→***)
Grodzisk Mazowiecki (1522–1870, od 1916)
Grzegorzew (1435–1870)
Horodło (1432–1870)
Horodyszcze (1558–1870)
Iłów (1506–1870)
Iłża (1239–1870, 1916–1919, od 1925)
Inowłódz (1350–1870, od 2024)
Iwaniska (1403–1870, od 2022)
Iwanowice (1460–1870)
Izbica (1750–1870, od 2022)
Izbica Kujawska (1394–1870, od 1973)
Jadów (1823–1870, od 2023)
Janowiec (1537–1870)
Janowo (1421–1870)
Janów (1696–1870)
Janów Podlaski (1465–1870, 1919–1940, 1944–1946)
Jarczów (1775–1870)
Jastrząb (1422–1870, od 2023)
Jedlińsk (1530–1870)
Jeziorzany (Łysobyki) (1498–1870)
Jeżów (1334–1870, od 2023)
Jędrzejów (1271–1870, od 1916)
Józefów (1725–1870, od 1988)
Józefów nad Wisłą (1687–1870, od 2018)
Kamieńczyk (1428–1870)
Kamieńsk (1374–1870, od 1994)
Kamionka (1469–1870, od 2021)
Karczew (1548–1870, od 1959)
Kazanów (1566–1870)
Kazimierz (1288–1870)
Kazimierz Biskupi (1287–1870)
Kazimierz Dolny (1348–1870, od 1927)
Kiernozia (1523–1579, 1784–1870, od 2024)
Kikół (1791–1870, od 2024)
Kleczew (1366–1870, od 1919)
Klimontów (1604–1870, od 2020)
Klwów (1413–1870)
Kłobuck (1339–1870, od 1919)
Kłodawa (1383–1870, od 1925)
Kock (1417–1870, od 1919)
Kodeń (1511–1870)
Kołbiel (1532–1870)
Komarów-Osada (1748–1870)
Koniecpol (1403–1870, od 1927)
Konstantynów (1729–1870)
Konstantynów Łódzki (1830–1870, od 1924)
Końskowola (1532–1870)
Koprzywnica (1262–1870, od 2001)
Kosów Lacki (1723–1870, od 2000)
Koszyce (1374–1870, od 2019)
Kowal (1339–1870, od 1919)
Koziegłowy (1472–1870, od 1950)
Koźminek (1369–1870, od 2021)
Krasnobród (1576–1870, od 1994)
Krasnosielc (1824–1870)
Kromołów (1388–1870, 1977→***)
Krośniewice (1452–1870, od 1926)
Kryłów (1523–1870)
Krzepice (1357–1870, od 1915)
Krzeszów (1641–1870)
Książ Wielki (1372–1870, od 2023)
Kuczbork-Osada (1384–1870)
Kunów (1467–1870, od 1990)
Kurów (1442–1870)
Kurozwęki (1347–1870)
Kurzelów (1285–1870)
Lasocin (1547–1870)
Latowicz (1423–1870, od 2023)
Lądek (1269–1870)
Lelów (1314–1870)
Lipsk (1580–1870, od 1983)
Lipsko (1613–1870, od 1958)
Liw (1421–1870)
Lubień Kujawski (1489–1870, od 1919)
Lubraniec (1509–1870, od 1919)
Ludwinów (1719–1870)
Lutomiersk (1274–1870, od 2022)
Lututów (1406–1720, 1843–1870, od 2020)
Łagów (1375–1870, od 2018)
Łaskarzew (1418–1870, od 1969)
Łaszczów (1549–1870, od 2010)
Łomazy (1566–1870)
Łosice (1505–1870, od 1919)
Łoździeje (1597–1870, od 1946)
Maciejowice (1507–1870, od 2024)
Magnuszew (1377–1576, 1776–1870, od 2024)
Małogoszcz (1408–1870, od 1996)
Markuszów (1330–1870)
Michów (1531–1870)
Miedzna (1470–1870)
Modliborzyce (1642–1870, od 2014)
Modrzejów (1706–1870, 1915→***)
Mogielnica (1317–1870, od 1916)
Mokobody (1496–1870)
Mordy (1488–1870, od 1919)
Mrzygłód (1412–1870, 1915–1919; 1983→***)
Mstów (1278–1870)
Myszyniec (1791–1870, od 1993)
Nadarzyn (1453–1870)
Nowa Brzeźnica (1287–1870)
Nowa Słupia (1351–1870, od 2019)
Nowe Brzesko (1279–1870, od 2011)
Nowe Miasto (1420–1870, od 2022)
Nowe Miasto nad Pilicą (1400–1870, od 1916)
Nowogród (1427–1870, od 1927)
Nowy Korczyn (1258–1870, 1916–1919, od 2019)
Nur (1416–1870)
Odrzywół (1418–1870, od 2024)
Ogrodzieniec (1386–1870, od 1973)
Okuniew (1538–1870)
Oleśnica (1470–1870, od 2019)
Olita (1581–1870, od 1977)
Olsztyn (1488–1870, od 2022)
Opatowiec (1271–1870, od 2019)
Opatówek (1338–1870, od 2017)
Opole Lubelskie (1418–1870, od 1957)
Orchówek (1506-XVIII, 1775–1870)
Osieck (1558–1870, od 2024)
Osiek (1430–1870, od 1994)
Osięciny (1824–1870)
Osmolin (1462–1870)
Ostrów Lubelski (1548–1870, od 1919)
Ożarów (1569–1870, od 1988)
Pacanów (1265–1870, od 2019)
Pajęczno (1276–1870, od 1958)
Parysów (1538–1870)
Parzęczew (1421–1870, od 2024)
Pawłów (1470–1870)
Piaseczno (1429–1870, od 1916)
Piaski (1456–1870, od 1993)
Piątek (1339–1870, od 2020)
Pierzchnica (1370–1870, od 2019)
Pilica (1394–1870, od 1994)
Pilwiszki (1536–1870)
Piotrków Kujawski (1738–1870, od 1998)
Piszczac (1530–1870, od 2024)
Pławno (1544–1870)
Poddębice (1400–1673, 1822–1870, od 1934)
Połaniec (1264–1870, od 1980)
Poniemuń (1763–1825, 1836–1870, 1931→***)
Praszka (1392–1870, od 1919)
Proszowice (1358–1870, od 1923)
Przedecz (1363–1870, od 1919)
Przerośl (1576–1870)
Przybyszew (1396–1870)
Przyrów (1369–1870, od 2024)
Przysucha (1710–1870, od 1958)
Przytyk (1333–1870, od 2024)
Puchaczów (1527–1870)
Pyzdry (1257–1870, od 1919)
Raciąż (1425–1870, od 1922)
Raciążek (1317–1870)
Raczki (1703–1870)
Radoszyce (1370–1870, 1915–1919, od 2018)
Radzanów (1400–1870)
Radziejów (1252–1870, od 1919)
Radziłów (1466–1870)
Rajgród (1566–1870, od 1924)
Raków (1569–1870)
Rejowiec (1547–1870, od 2017)
Rossosz (1584–1870)
Rozprza (1272–1870, od 2023)
Różan (1378–1870, od 1919)
Rychwał (1458–1870, od 1921)
Ryczywół (1369–1870)
Rzgów (1502–1870, 1915–1919, od 2006)
Sapieżyszki (1825–1870)
Sarnaki (1754–1870)
Sawin (1492–1870)
Secemin (1395–1870)
Sereje (1511–1870)
Serock (1417–1870, od 1923)
Serokomla (1537–1870)
Sieciechów (1370–1870)
Siennica (1526–1870, od 2024)
Sienno (1421–1870, od 2024)
Siewierz (1304–1870, od 1962)
Simno (1626–1870, od 1956)
Skalbmierz (1342–1870, od 1927)
Skała (1262–1870, od 1987)
Skaryszew (1264–1870, od 1922)
Skępe (1445–1870, od 1997)
Skrzynno (1308–1870)
Skulsk (1384–1504, 1566–1662, 1793–1870)
Sławatycze (1577–1870)
Sławków (1286–1870, 1958–1977→**, od 1984)
Słomniki (1358–1870, od 1917)
Służewo (1339–1870)
Sobków (1563–1870)
Sobota (1393–1870)
Sochocin (1385–1870, od 2021)
Sokoły (1827–1870, 1919–1950)
Solec nad Wisłą (1370–1870, 1916–1919, od 2021)
Sompolno (1477–1870, od 1973)
Sopoćkinie (1560–1870)
Stanisławów (1523–1870)
Staw (1405–1870)
Stawiski (1702–1871, od 1915)
Stawiszyn (1291–1870, od 1915)
Sterdyń (1737–1870)
Stężyca (1330–1870)
Stoczek Łukowski (1540–1870, od 1919)
Stopnica (1362–1870, 1916–1919, od 2015)
Stryków (1394–1870, od 1923)
Sudargi (1724–1870)
Sulejów (1296–1870, od 1927)
Szadek (1295–1870, od 1919)
Szczekociny (1470–1870, od 1923)
Szczerców (1364–1870)
Szreńsk (1383–1870)
Szydłów (1329–1870, od 2019)
Ślesin (1358–1579, 1618–1870, od 1921)
Śniadowo (1775–1870)
Tarczyn (1353–1870, od 2003)
Tarłów (1550–1870)
Tarnogóra (1548–1870)
Tarnogród (1567–1870, 1915–1919, od 1987)
Tuliszków (1458–1870, od 1919)
Turobin (1420–1870, od 2024)
Tuszyn (1416–1870, od 1924)
Tyszowce (1419–1870, od 2000)
Uchanie (1484–1870)
Ujazd (1428–1870, od 2023)
Uniejów (1331–1870, od 1919)
Urzędów (1405–1870, od 2016)
Waśniów (1351–1870)
Wąchock (1454–1870, od 1994)
Wąsosz (1436–1870)
Wąwolnica (1346–1870)
Widawa (1388–1870)
Wieniawa (1768–1870, 1916→***)
Wieruszów (1368–1870, od 1919)
Wierzbica (1469–1870)
Wierzbnik (1624–1870, 1916–1939→*)
Wilczyn (1458–1478, 1485–1870)
Wiskitki (1595–1870, 1916–1919, od 2021)
Wisznice (1579–1870)
Wisztyniec (1570–1870)
Wiślica (1345–1870, od 2018)
Wizna (1435–1870)
Wiżajny (1620–1870)
Władysławów (1727–1870, 1919–1934)
Włodowice (1386–1870, od 2023)
Włoszczowa (1539–1870, od 1916)
Wodzisław (1366–1870, od 2021)
Wohyń (1519–1870)
Wojsławice (1445–1870)
Wolanów (1773–1870)
Wolbórz (1273–1870, od 2011)
Wolbrom (1321–1870, od 1930)
Wysokie Mazowieckie (1503–1870, od 1919)
Wyszków (1502–1870, od 1919)
Wyśmierzyce (1338–1870, od 1922)
Zagórów (1407–1870, od 1919)
Zaklików (1565–1870, od 2014)
Zambrów (1430–1870, od 1919)
Zawichost # (1255–1888, od 1926)
Złoczew (1605–1870, od 1919)
Zwoleń (1425–1870, 1915–1919, od 1925)
Żarki (1382–1870, od 1949)
Żarnowiec (1340–1870)
Żarnów (1360–1577, 1655–1662, 1786–1870, od 2024)
Żółkiewka (1702–1870)
Żuromin (1767–1870, od 1925)
Żychlin (1397–1870, od 1924)

Źródła: Ukaz do rządzącego senatu z 1 (13) czerwca 1869, ogłoszony 1 (13 lipca) 1869. Listy miast poddanych do degradacji wydano w 20 postanowieniach między 29 października 1869 a 12 listopada 1870. Weszły one w życie: 13 stycznia 1870, 31 maja 1870, 28 sierpnia 1870, 13 października 1870 oraz 1 lutego 1871 (Stawiski).