Józefów nad Wisłą

miasto w gminie miejsko-wiejskiej

Pałac w Józefowie nad Wisłą


Herb	Flaga

Państwo

Polska

Województwo

lubelskie

Powiat

opolski

Gmina

Józefów nad Wisłą

Prawa miejskie

1687–1870; 2018

Burmistrz

Grzegorz Kapica

Powierzchnia

3,65^[1] km²

Populacja (31.12.2019)
• liczba ludności
• gęstość

920^[2]
252 os./km²

Strefa numeracyjna

Kod pocztowy

24-340

Tablice rejestracyjne

LOP

Położenie na mapie gminy Józefów nad Wisłą

Położenie na mapie Polski

Położenie na mapie województwa lubelskiego

Położenie na mapie powiatu opolskiego

51°02′27″N 21°49′45″E/51,040833 21,829167

TERC (TERYT)

0612024

SIMC

0382036

Urząd miejski

ul. Opolska 33 F
24-340 Józefów nad Wisłą

Multimedia w Wikimedia Commons

Strona internetowa

Józefów nad Wisłą (do końca 2003 Józefów) – miasto położone w województwie lubelskim, w powiecie opolskim, w gminie Józefów nad Wisłą^[3], której władz jest siedzibą. Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. Józefów nad Wisłą liczył 920 mieszkańców^[2].

Józefów uzyskał lokację miejską w 1688 roku, zdegradowany w 1869 roku^[4]. Odzyskał status miasta z dniem 1 stycznia 2018^[5].

Miejscowość położona jest w Małopolsce (początkowo w ziemi sandomierskiej, a następnie w ziemi lubelskiej). W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do ówczesnego województwa lubelskiego. Miejscowość była przejściowo siedzibą gminy Rybitwy.

Przez Józefów nad Wisłą przebiega droga wojewódzka nr 824.

Historia

XVII wiek

Józefów został założony w 1687 roku przez kasztelana krakowskiego Andrzeja Potockiego na gruntach wsi Kolczyn jako miasto na prawie magdeburskim. Nazwa pochodzi od imienia jednego z synów kasztelana. Miasto otrzymało przywileje zatwierdzone przez króla Jana III Sobieskiego: organizowania targów w niedziele i czwartki (czwartkowe targi są tradycją do dziś) oraz dużych jarmarków pięć razy w roku. Mieszczanie józefowscy otrzymali także prawo wyrobu wódki i piwa.

W 1691 roku założyciel miasta ufundował niewielką drewnianą świątynię pw. Bożego Ciała, klasztor zakonu bernardynów i szpital dla ubogich.

XVIII wiek

Dzięki zlokalizowanej tu przeprawie przez Wisłę oraz przebiegającemu tędy traktowi wrocławskiemu w XVIII wieku, Józefów był znacznym ośrodkiem handlowym i siedzibą komory celnej. Miał w tym okresie 172 domy i trzy murowane bramy: Lubelską, Zamojską i Chruślińską. Przywileje lokacyjne Józefowa równouprawniały osiedlanie się w nim przedstawicieli różnych narodowości. Z możliwości tej skorzystali Żydzi, którzy pod koniec XVIII wieku stanowili większość mieszkańców miasta. W 1729 r. kościół wraz z konwiktem doszczętnie strawił pożar, jednak wkrótce przystąpiono do budowy nowego kościoła murowanego.

W czasie zaboru austriackiego administracyjna ranga Józefowa na krótko wzrosła, gdyż miasto stało się siedzibą cyrkułu o zasięgu większym niż wcześniejszy powiat opolski.

XIX wiek

W połowie XIX wieku w Józefowie było 31 budynków murowanych i 13 drewnianych, a wśród budowli wyróżniał się jednopiętrowy ratusz z charakterystyczną wieżą, który nie zachował się jednak do dzisiejszych czasów. Centrum miasta zajmował rynek i 10 ulic i funkcjonowała tu szkoła utrzymywana ze składek mieszkańców i właścicieli miasta. Wprowadzone przez zaborców bariery celne osłabiły handel, a liczba mieszkańców Józefowa spadła, w związku z czym miasto podupadło. Po kasacie zakonu w 1864 roku w zabudowaniach poklasztornych znalazły siedzibę szkoła elementarna i poczta. Represje po klęsce powstania styczniowego doprowadziły do utraty praw miejskich w 1870 roku^[6].

XX wiek

W 1915 roku miasto zostało spalone przez uciekające wojska rosyjskie. Spłonął też wtedy ratusz, kościół i drewniana zabudowa. W okresie międzywojennym miejscowość została częściowo odbudowana, jednak utraciła swoje zabytkowe cechy. Odbudowę świątyni przeprowadzono w 1917 roku (wówczas obniżono wieże kościelne, na których spłonęły hełmy)^[7].

W czasie II wojny światowej znów uległo niemal całkowitemu zniszczeniu. Żydowscy mieszkańcy zostali wysiedleni i zgładzeni przez okupanta niemieckiego. W okresie powojennym Józefów był siedzibą gromady, a od 1973 jest siedzibą gminy.

XXI wiek

1 stycznia 2004 roku na wniosek mieszkańców i Rady Gminy w Józefowie Rada Ministrów zmieniła nazwę siedziby gminy z „Józefów” na „Józefów nad Wisłą”.

1 stycznia 2018 roku Józefów nad Wisłą odzyskał prawa miejskie po 150 latach^[8].

Oświata

W skład Zespołu Szkół Ogólnokształcących wchodzą:

Przedszkole Samorządowe im. Adama Mickiewicza, ul. Opolska 10 A
Szkoła Podstawowa im. Adama Mickiewicza, ul. Opolska 10 A

Zabytki

Kościół pw. Bożego Ciała z 1730 roku w stylu barokowym – ufundowany przez syna zmarłego fundatora, Józefa Potockiego. Świątynia konsekrowana 14 września 1743 r. przez biskupa krakowskiego Jana Aleksandra Lipskiego jest budynkiem jednonawowym na planie prostokąta z dwiema wieżami, skierowanym fasadą na wschód, z wyodrębnioną kryptą przeznaczoną na miejsce pochówku bernardynów. W 2 poł. XVIII w. wybudowano przy kościele kaplicę św. Tekli (później św. Marii Magdaleny), Kościół zniszczony został w wyniku działań I wojny światowej, a w pełni jego odbudowę zakończono przed 1927 rokiem, wykorzystując m.in. przeznaczone kilka lat wcześniej przez Departament Sztuki środki finansowe. Podczas II wojny światowej w 1944 r. świątynia spłonęła.
Dzwonnica kościelna z 1787 roku przylegająca do muru otaczającego cmentarz przykościelny.
Klasztor bernardynów z 1730 roku w stylu barokowym wzniesiony razem z kościołem. Dwupiętrowy, założony został symetrycznie, ujmując w podkowę prezbiterium świątyni. Zakonnicy dysponowali wówczas jedenastoma celami mieszkalnymi oraz pokojem gościnnym, refektarzem, kuchnią, spiżarnią i pomieszczeniem dla chorych^[9].
zespół pałacowo-parkowy hr. Rostworowskich z XIX wieku
zabytkowy układ miejski z charakterystycznym układem ulic.

Miasta partnerskie

Zobacz też

Cmentarz żydowski w Józefowie nad Wisłą

Przypisy

↑ GUS. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym. Stan w dn. 2022-01-01. Format XLSX tabl. 22
↑ ^a ^b Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-07-18] .
↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 36–37.
↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 lipca 2017 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta, zmiany nazwy gminy oraz siedzib władz niektórych gmin (Dz.U. z 2017 r. poz. 1427).
↑ Postanowienie z 6 (18) marca 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, s. 97).
↑ STRATY I ZNISZCZENIA PONIESIONE W ZABYTKACH NIERUCHOMYCH W OKRESIE I WOJNY ŚWIATOWEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO (W JEGO AKTUALNYCH GRANICACH) - PDF Darmowe pobieranie [online], docplayer.pl [dostęp 2019-12-17] .
↑ Józefów nad Wisłą znów będzie miastem [online], kurierlubelski.pl [dostęp 2017-08-03] .
↑ http://www.wkz.lublin.pl/images/stories/SKARBY%202014%20.pdf

Linki zewnętrzne

Józefów (nad Wisłą), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 609 .

Gmina Józefów nad Wisłą

Siedziba gminy: Józefów nad Wisłą

Miasto	Józefów nad Wisłą
Wsie	Basonia Bór Chruślanki Józefowskie Chruślanki Mazanowskie Chruślina Dębniak Graniczna Idalin Kolczyn Kolonia Nieszawa Łopoczno Mariampol Mazanów Miłoszówka Niesiołowice Nieszawa Nietrzeba Owczarnia Pielgrzymka Pocześle Prawno Rybitwy Spławy Stare Boiska Stare Kaliszany Stasin Stefanówka Studnisko Ugory Wałowice Wólka Kolczyńska
Kolonie	Boiska-Kolonia Chruślina-Kolonia Kaliszany-Kolonia Michałów Wałowice-Kolonia
Części wsi	Cegłówka Chruślanki Małe Krasne Kurzajka Mała Graniczna Przedmieście Wymysłów Zaborcze Zakącie

Powiat opolski

Miasta	Józefów nad Wisłą Opole Lubelskie Poniatowa
Gminy miejsko-wiejskie	Józefów nad Wisłą Opole Lubelskie Poniatowa
Gminy wiejskie	Chodel Karczmiska Łaziska Wilków

Powiat nowoaleksandryjski / puławski (1867–1975)

Siedziba powiatu – Puławy (Nowa Aleksandria)

Przynależność wojewódzka	gubernia lubelska (1867–1915) woj. lubelskie (II RP) (1919–39) woj. lubelskie (PRL) (1945–75)
Miasta	Baranów (do 1870) Bobrowniki (do 1870) Józefów (do 1870) Kazimierz (Dolny) (do 1870 i od 1927) Końskowola (do 1870) Kurów (do 1870) Markuszów (do 1870) Nałęczów (od 1963) Opole (do 1870) Puławy (Nowa Aleksandria) (od 1906) Wąwolnica (do 1870)
Osiedla (1954–72)	Nałęczów (1956–63)
Gminy wiejskie (1867–54 i 1973–75)	Baranów (nad Wieprzem) (do 1877 i od 1933) Celejów (do 1954) Drzewce (do 1929) Garbów Godów (do 1954) Gołąb (1870–1954) Irena (1870–1939 →) Iwanowskie Sioło (do 1870) Janowiec (do 1973) Józefów (do 1877) Kamień (do 1954) Karczmiska (do 1954) Kazimierz (1870–1927) Kazimierz Dolny (od 1973) Końskowola (od 1870) Kowala (do 1874) Kurów Markuszów (1870–1954) Nałęczów (od 1929) Nowa Aleksandria (do 1919) Opole (do 1954) Puławy (1919–33 i od 1973) Rogów (1874–?) Rybitwy (1877–1954) Szczekarków (do 1954) Wąwolnica (od 1929) Wola Czołnowska (1877–1933) Wronów (do 1874) Zastów (do 1874) Żyrzyn
Gromady (1954–72)	Baranów (1954–72) Bochotnica (1954–72) Borowa (1954–58) Braciejowice (1954 →) Bronowice (← 1955–58) Celejów (1954–72) Chruślina (1954 →) Chrząchów (1954–58) Dęba (1954–59) Dobre (1954 →) Drzewce (1954–59) Garbów (1954–72) Głusko (1954 →) Godów (1954 →) Gołąb (1954–72) Góra Puławska (← 1955–72) Gródek (1954–58) Idalin (1954 →) Janowiec (← 1955–72) Józefów n/Wisłą (1954 →) Kaliszany (1954 →) Kamień (1954 →) Karczmiska (1954 →) Klementowice (1954–72) Kluczkowice (1954 →) Kłoda (1954–59) Komaszyce Stare (1954 →) Końskowola (1954–72) Kowala (1954 →) Kraczewice (1954 →) Kurów (1954–72) Leśce (1954–57) Łaziska (1954 →) Łubki (1954 →) Markuszów (1954–72) Nałęczów (1954–56) Niezabitów (1954 →) Niezdów (1954 →) Opole Lubelskie (1954 →) Osiny (1954–59) Piotrowice (1954–72) Poniatowa (1954 →) Pożóg (1954–59) Prawno (1954 →) Rogów (1954 →) Rzeczyca (1954–59) Sadurki (1954–68) Skoków (1954 →) Skrudki (1954–61) Słotwiny (1954 →) Spławy (1954 →) Śniadówka (1954–58) Trzcianki (← 1955–58) Wandalin (1954 →) Wąwolnica (1954–72) Wilków (1954 →) Wola Przybysławska (1954–59) Wronów (1954 →) Wrzelowiec (1954 →) Wrzelów (1954 →) Zagłoba (1954 →) Zagóźdź (1954–58) Zagrody (1954 →) Zagrody (1954–59) Zarzecze (← 1955–68) Żyrzyn (1954–72)

Miasta województwa lubelskiego

Miasta powiatowe

Miasta powiatów grodzkich	Biała Podlaska Chełm Lublin Zamość
Miasta powiatów ziemskich	Biłgoraj Hrubieszów Janów Lubelski Krasnystaw Kraśnik Lubartów Łęczna Łuków Opole Lubelskie Parczew Puławy Radzyń Podlaski Ryki Świdnik Tomaszów Lubelski Włodawa

Miasta gminne

Miasta zdegradowane reformą carską z 1869–1870

Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich; (2) wytłuszczono miasta trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast (wyjątek: miasta połączone na równych prawach, które wytłuszczono); (4) gwiazdki odnoszą się do terytorialnych zmian administracyjnych: (*) – miasto restytuowane połączone z innym miastem (**) – miasto restytuowane włączone do innego miasta (***) – miasto nierestytuowane włączone do innego miasta (****) – miasto nierestytuowane włączone do innej wsi; (5) (#) – miasto zdegradowane w ramach korekty reformy (w 1883 i 1888); (6) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.

Adamów (1539–1870)
Aleksandrów Łódzki (1822–1870, od 1924)
Andrzejewo (1528–1870)
Annopol (1761–1870, od 1996)
Babiak (1815–1870)
Bakałarzewo (1570–1870)
Balwierzyszki (1520–1870)
Baranów (1544–1870)
Bełchatów (1737–1870, od 1925)
Bełżyce (1417–1870, od 1958)
Będków (1453–1870)
Biała Rawska (1498–1510, 1521–1870, od 1925)
Białaczów (1456–1674, 1787–1870, od 2024)
Białobrzegi (1540–1870, od 1958)
Bielawy (1403–1870)
Bielsk (1373–1870)
Bieżuń (1406–1674, 1767–1870, od 1994)
Biskupice (1450–1870)
Bobrowniki (1403–1870, od 2024)
Bobrowniki (1485–1870)
Bodzanów (1351–1870, od 2023)
Bodzentyn (1355–1870, od 1994)
Bogoria (1616–1870, od 2024)
Bolesławiec (1266–1870, od 2024)
Bolimów (1370–1870, od 2022)
Brdów (1436–1870)
Brok (1501–1870, od 1922)
Brudzew (1458–1870)
Burzenin (1378–1870)
Busko-Zdrój (1287–1870, od 1916)
Bychawa (1537–1870, od 1958)
Cegłów (1621–1870, od 2022)
Chocz (1382–1870, od 2015)
Chodecz (1442–1812, 1822–1870, od 1921)
Chodel (1517–1824, 1838–1870)
Chorzele (1542–1870, od 1919)
Ciechanowiec Nowe Miasto (1580–1795, 1807–1870, 1938→***)
Ciepielów (1548–1870, od 2024)
Czeladź (1242–1870, od 1915)
Czemierniki (1509–1870, od 2024)
Czersk (1350–1870)
Czerwińsk nad Wisłą (1373–1870, od 2020)
Czyżew (1738–1870, od 2011)
Ćmielów (1505–1870, od 1962)
Daleszyce (1569–1870, od 2007)
Dąbrowice (1455–1870, od 2023)
Denków (1564–1870, 1954→***)
Dobra (1392–1870, od 1919)
Dobrzyń nad Drwęcą (1789–1870, 1919–1950→*)
Drobin (1511–1870, od 1994)
Drzewica (1429–1870, od 1987)
Działoszyn (1412–1870, od 1994)
Filipów (1570–1870)
Firlej (1557–1870)
Frampol (1738–1870, od 1993)
Gielniów (1455–1870, od 2024)
Gliniany (1595–1870)
Głowaczów (1445–1870, od 2024)
Głowno (1427–1870, od 1925)
Głusk (1688–1870, 1989→***)
Gniewoszów (1693–1870)
Golina (1330–1870, od 1921)
Goraj (1405–1870, od 2021)
Gorzków-Osada (1689–1870)
Goszczyn (1386–1870)
Gowarczów (1430–1870, od 2024)
Góra Kalwaria # (1670–1883, od 1916)
Grabowiec (1601–1870)
Grabowiec (1418–1870)
Grabów (1372–1690, 1800–1870, od 2024)
Grajewo (1540–1870, od 1919)
Granica (1735–1870, 1965→****)
Grocholice (1485–1870, 1977→***)
Grodzisk Mazowiecki (1522–1870, od 1916)
Grzegorzew (1435–1870)
Horodło (1432–1870)
Horodyszcze (1558–1870)
Iłów (1506–1870)
Iłża (1239–1870, 1916–1919, od 1925)
Inowłódz (1350–1870, od 2024)
Iwaniska (1403–1870, od 2022)
Iwanowice (1460–1870)
Izbica (1750–1870, od 2022)
Izbica Kujawska (1394–1870, od 1973)
Jadów (1823–1870, od 2023)
Janowiec (1537–1870)
Janowo (1421–1870)
Janów (1696–1870)
Janów Podlaski (1465–1870, 1919–1940, 1944–1946)
Jarczów (1775–1870)
Jastrząb (1422–1870, od 2023)
Jedlińsk (1530–1870)
Jeziorzany (Łysobyki) (1498–1870)
Jeżów (1334–1870, od 2023)
Jędrzejów (1271–1870, od 1916)
Józefów (1725–1870, od 1988)
Józefów nad Wisłą (1687–1870, od 2018)
Kamieńczyk (1428–1870)
Kamieńsk (1374–1870, od 1994)
Kamionka (1469–1870, od 2021)
Karczew (1548–1870, od 1959)
Kazanów (1566–1870)
Kazimierz (1288–1870)
Kazimierz Biskupi (1287–1870)
Kazimierz Dolny (1348–1870, od 1927)
Kiernozia (1523–1579, 1784–1870, od 2024)
Kikół (1791–1870, od 2024)
Kleczew (1366–1870, od 1919)
Klimontów (1604–1870, od 2020)
Klwów (1413–1870)
Kłobuck (1339–1870, od 1919)
Kłodawa (1383–1870, od 1925)
Kock (1417–1870, od 1919)
Kodeń (1511–1870)
Kołbiel (1532–1870)
Komarów-Osada (1748–1870)
Koniecpol (1403–1870, od 1927)
Konstantynów (1729–1870)
Konstantynów Łódzki (1830–1870, od 1924)
Końskowola (1532–1870)
Koprzywnica (1262–1870, od 2001)
Kosów Lacki (1723–1870, od 2000)
Koszyce (1374–1870, od 2019)
Kowal (1339–1870, od 1919)
Koziegłowy (1472–1870, od 1950)
Koźminek (1369–1870, od 2021)
Krasnobród (1576–1870, od 1994)
Krasnosielc (1824–1870)
Kromołów (1388–1870, 1977→***)
Krośniewice (1452–1870, od 1926)
Kryłów (1523–1870)
Krzepice (1357–1870, od 1915)
Krzeszów (1641–1870)
Książ Wielki (1372–1870, od 2023)
Kuczbork-Osada (1384–1870)
Kunów (1467–1870, od 1990)
Kurów (1442–1870)
Kurozwęki (1347–1870)
Kurzelów (1285–1870)
Lasocin (1547–1870)
Latowicz (1423–1870, od 2023)
Lądek (1269–1870)
Lelów (1314–1870)
Lipsk (1580–1870, od 1983)
Lipsko (1613–1870, od 1958)
Liw (1421–1870)
Lubień Kujawski (1489–1870, od 1919)
Lubraniec (1509–1870, od 1919)
Ludwinów (1719–1870)
Lutomiersk (1274–1870, od 2022)
Lututów (1406–1720, 1843–1870, od 2020)
Łagów (1375–1870, od 2018)
Łaskarzew (1418–1870, od 1969)
Łaszczów (1549–1870, od 2010)
Łomazy (1566–1870)
Łosice (1505–1870, od 1919)
Łoździeje (1597–1870, od 1946)
Maciejowice (1507–1870, od 2024)
Magnuszew (1377–1576, 1776–1870, od 2024)
Małogoszcz (1408–1870, od 1996)
Markuszów (1330–1870)
Michów (1531–1870)
Miedzna (1470–1870)
Modliborzyce (1642–1870, od 2014)
Modrzejów (1706–1870, 1915→***)
Mogielnica (1317–1870, od 1916)
Mokobody (1496–1870)
Mordy (1488–1870, od 1919)
Mrzygłód (1412–1870, 1915–1919; 1983→***)
Mstów (1278–1870)
Myszyniec (1791–1870, od 1993)
Nadarzyn (1453–1870)
Nowa Brzeźnica (1287–1870)
Nowa Słupia (1351–1870, od 2019)
Nowe Brzesko (1279–1870, od 2011)
Nowe Miasto (1420–1870, od 2022)
Nowe Miasto nad Pilicą (1400–1870, od 1916)
Nowogród (1427–1870, od 1927)
Nowy Korczyn (1258–1870, 1916–1919, od 2019)
Nur (1416–1870)
Odrzywół (1418–1870, od 2024)
Ogrodzieniec (1386–1870, od 1973)
Okuniew (1538–1870)
Oleśnica (1470–1870, od 2019)
Olita (1581–1870, od 1977)
Olsztyn (1488–1870, od 2022)
Opatowiec (1271–1870, od 2019)
Opatówek (1338–1870, od 2017)
Opole Lubelskie (1418–1870, od 1957)
Orchówek (1506-XVIII, 1775–1870)
Osieck (1558–1870, od 2024)
Osiek (1430–1870, od 1994)
Osięciny (1824–1870)
Osmolin (1462–1870)
Ostrów Lubelski (1548–1870, od 1919)
Ożarów (1569–1870, od 1988)
Pacanów (1265–1870, od 2019)
Pajęczno (1276–1870, od 1958)
Parysów (1538–1870)
Parzęczew (1421–1870, od 2024)
Pawłów (1470–1870)
Piaseczno (1429–1870, od 1916)
Piaski (1456–1870, od 1993)
Piątek (1339–1870, od 2020)
Pierzchnica (1370–1870, od 2019)
Pilica (1394–1870, od 1994)
Pilwiszki (1536–1870)
Piotrków Kujawski (1738–1870, od 1998)
Piszczac (1530–1870, od 2024)
Pławno (1544–1870)
Poddębice (1400–1673, 1822–1870, od 1934)
Połaniec (1264–1870, od 1980)
Poniemuń (1763–1825, 1836–1870, 1931→***)
Praszka (1392–1870, od 1919)
Proszowice (1358–1870, od 1923)
Przedecz (1363–1870, od 1919)
Przerośl (1576–1870)
Przybyszew (1396–1870)
Przyrów (1369–1870, od 2024)
Przysucha (1710–1870, od 1958)
Przytyk (1333–1870, od 2024)
Puchaczów (1527–1870)
Pyzdry (1257–1870, od 1919)
Raciąż (1425–1870, od 1922)
Raciążek (1317–1870)
Raczki (1703–1870)
Radoszyce (1370–1870, 1915–1919, od 2018)
Radzanów (1400–1870)
Radziejów (1252–1870, od 1919)
Radziłów (1466–1870)
Rajgród (1566–1870, od 1924)
Raków (1569–1870)
Rejowiec (1547–1870, od 2017)
Rossosz (1584–1870)
Rozprza (1272–1870, od 2023)
Różan (1378–1870, od 1919)
Rychwał (1458–1870, od 1921)
Ryczywół (1369–1870)
Rzgów (1502–1870, 1915–1919, od 2006)
Sapieżyszki (1825–1870)
Sarnaki (1754–1870)
Sawin (1492–1870)
Secemin (1395–1870)
Sereje (1511–1870)
Serock (1417–1870, od 1923)
Serokomla (1537–1870)
Sieciechów (1370–1870)
Siennica (1526–1870, od 2024)
Sienno (1421–1870, od 2024)
Siewierz (1304–1870, od 1962)
Simno (1626–1870, od 1956)
Skalbmierz (1342–1870, od 1927)
Skała (1262–1870, od 1987)
Skaryszew (1264–1870, od 1922)
Skępe (1445–1870, od 1997)
Skrzynno (1308–1870)
Skulsk (1384–1504, 1566–1662, 1793–1870)
Sławatycze (1577–1870)
Sławków (1286–1870, 1958–1977→**, od 1984)
Słomniki (1358–1870, od 1917)
Służewo (1339–1870)
Sobków (1563–1870)
Sobota (1393–1870)
Sochocin (1385–1870, od 2021)
Sokoły (1827–1870, 1919–1950)
Solec nad Wisłą (1370–1870, 1916–1919, od 2021)
Sompolno (1477–1870, od 1973)
Sopoćkinie (1560–1870)
Stanisławów (1523–1870)
Staw (1405–1870)
Stawiski (1702–1871, od 1915)
Stawiszyn (1291–1870, od 1915)
Sterdyń (1737–1870)
Stężyca (1330–1870)
Stoczek Łukowski (1540–1870, od 1919)
Stopnica (1362–1870, 1916–1919, od 2015)
Stryków (1394–1870, od 1923)
Sudargi (1724–1870)
Sulejów (1296–1870, od 1927)
Szadek (1295–1870, od 1919)
Szczekociny (1470–1870, od 1923)
Szczerców (1364–1870)
Szreńsk (1383–1870)
Szydłów (1329–1870, od 2019)
Ślesin (1358–1579, 1618–1870, od 1921)
Śniadowo (1775–1870)
Tarczyn (1353–1870, od 2003)
Tarłów (1550–1870)
Tarnogóra (1548–1870)
Tarnogród (1567–1870, 1915–1919, od 1987)
Tuliszków (1458–1870, od 1919)
Turobin (1420–1870, od 2024)
Tuszyn (1416–1870, od 1924)
Tyszowce (1419–1870, od 2000)
Uchanie (1484–1870)
Ujazd (1428–1870, od 2023)
Uniejów (1331–1870, od 1919)
Urzędów (1405–1870, od 2016)
Waśniów (1351–1870)
Wąchock (1454–1870, od 1994)
Wąsosz (1436–1870)
Wąwolnica (1346–1870)
Widawa (1388–1870)
Wieniawa (1768–1870, 1916→***)
Wieruszów (1368–1870, od 1919)
Wierzbica (1469–1870)
Wierzbnik (1624–1870, 1916–1939→*)
Wilczyn (1458–1478, 1485–1870)
Wiskitki (1595–1870, 1916–1919, od 2021)
Wisznice (1579–1870)
Wisztyniec (1570–1870)
Wiślica (1345–1870, od 2018)
Wizna (1435–1870)
Wiżajny (1620–1870)
Władysławów (1727–1870, 1919–1934)
Włodowice (1386–1870, od 2023)
Włoszczowa (1539–1870, od 1916)
Wodzisław (1366–1870, od 2021)
Wohyń (1519–1870)
Wojsławice (1445–1870)
Wolanów (1773–1870)
Wolbórz (1273–1870, od 2011)
Wolbrom (1321–1870, od 1930)
Wysokie Mazowieckie (1503–1870, od 1919)
Wyszków (1502–1870, od 1919)
Wyśmierzyce (1338–1870, od 1922)
Zagórów (1407–1870, od 1919)
Zaklików (1565–1870, od 2014)
Zambrów (1430–1870, od 1919)
Zawichost # (1255–1888, od 1926)
Złoczew (1605–1870, od 1919)
Zwoleń (1425–1870, 1915–1919, od 1925)
Żarki (1382–1870, od 1949)
Żarnowiec (1340–1870)
Żarnów (1360–1577, 1655–1662, 1786–1870, od 2024)
Żółkiewka (1702–1870)
Żuromin (1767–1870, od 1925)
Żychlin (1397–1870, od 1924)

Źródła: Ukaz do rządzącego senatu z 1 (13) czerwca 1869, ogłoszony 1 (13 lipca) 1869. Listy miast poddanych do degradacji wydano w 20 postanowieniach między 29 października 1869 a 12 listopada 1870. Weszły one w życie: 13 stycznia 1870, 31 maja 1870, 28 sierpnia 1870, 13 października 1870 oraz 1 lutego 1871 (Stawiski).