Bychawa

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: Bychawa (ujednoznacznienie).

Bychawa

miasto w gminie miejsko-wiejskiej

Zespół kościoła parafialnego pw. św. Jana Chrzciciela i św. Franciszka z Asyżu, widok od strony parku


Herb	Flaga

Państwo

Polska

Województwo

lubelskie

Powiat

lubelski

Gmina

Bychawa

Aglomeracja

lubelska

Data założenia

IX-X w.

Prawa miejskie

1537–1870, 1958

Burmistrz

Janusz Urban

Powierzchnia

6,69^[1] km²

Populacja (31.12.2019)
• liczba ludności
• gęstość

4855^[2]
725,7 os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 81

Kod pocztowy

23-100

Tablice rejestracyjne

LUB

Położenie na mapie gminy Bychawa

Położenie na mapie Polski

Położenie na mapie województwa lubelskiego

Położenie na mapie powiatu lubelskiego

51°00′57″N 22°31′58″E/51,015833 22,532778

TERC (TERYT)

0609034

SIMC

0955621

Urząd miejski

ul. Partyzantów 1
23-100 Bychawa

Multimedia w Wikimedia Commons

Hasło w Wikisłowniku

Strona internetowa

BIP

Bychawa – miasto w Polsce, w województwie lubelskim, w powiecie lubelskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Bychawa. Położona na Wyżynie Lubelskiej, 30 km na południe od Lublina nad rzekami Gałęzówką i Kosarzewką. Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. Bychawa liczyła 4855 mieszkańców^[2].

Położenie

Według danych z 1 stycznia 2011 powierzchnia miasta wynosiła 6,69 km²^[3].

Bychawa położona jest w historycznej Małopolsce, początkowo należała do ziemi sandomierskiej^[4], a następnie do ziemi lubelskiej. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do ówczesnego woj. lubelskiego.

Odległości do dużych ośrodków miejskich w linii prostej:

Lublin – 26 km
Warszawa – 172 km
Krasnystaw – 44 km
Biłgoraj – 54 km
Kraśnik – 24 km
Opole Lubelskie – 42 km

Ochrona przyrody

Na obszarze miasta znajduje się rezerwat przyrody Podzamcze chroniący zbiorowiska roślinności kserotermicznej z wieloma rzadkimi gatunkami roślin^[5].

Historia

Miejscowość powstała w IX–X w., z tego okresu pochodzi grodzisko. W 1537 z rąk króla Zygmunta Starego miejscowość otrzymała prawo magdeburskie jako prywatne miasto szlacheckie^[6]. Miasto położone było w drugiej połowie XVI wieku w powiecie lubelskim w województwie lubelskim^[7]. W XVI wieku pojawiły się pierwsze wzmianki o ludności żydowskiej w mieście. W czasach Królestwa Kongresowego było to miasto prywatne, które położone było w 1827 roku w powiecie lubelskim, obwodzie lubelskim województwa lubelskiego^[8]. W połowie XIX w. Bychawa stała się znaczącym centrum żydowskiego chasydyzmu, posiadającym własny dwór z cadykiem. Wiązało się to z osiedleniem się w mieście Nechemii Jechiela Rabinowicza (syna Jaakowa Icchaka ben Aszera, zwanego Świętym Żydem z Przysuchy). W 1870 władze carskie odebrały Bychawie prawa miejskie. W 1939 roku w Bychawie około połowy mieszkańców stanowiła ludność żydowska^[9]. W grudniu 1940 roku podczas niemieckiej okupacji Niemcy założyli w Bychawie getto. W 1942 roku Niemcy zlikwidowali getto i wywieźli Żydów do Sobiboru i Majdanka, gdzie ich zamordowali^[9]^[10]. W 1958 Bychawa otrzymała ponownie prawa miejskie^[11].

Od 1956 do 1975 siedziba powiatu bychawskiego. Ośrodek przemysłu metalowego, spożywczego i odzieżowego.

Według danych z 31 grudnia 2010 miasto miało 5254 mieszkańców^[12].

Zabytki

Kościół św. Jana Chrzciciela z 1639 roku
Kapliczka barokowa z połowy XVIII wieku
Kaplica grobowa na cmentarzu parafialnym z XIX wieku
Ruiny zamku z 1 połowy XVI wieku^[13]
Zespół dworski
- Dwór szlachecki z 1 poł. XIX wieku (w ruinie)
- Ruiny dwóch spichlerzy z 1 połowy XIX wieku
- Obora z poł. XIX wieku
dzwonnica drewniana z 1862 roku
Synagoga w Bychawie z 1810 r.
Stary cmentarz żydowski w Bychawie
Nowy cmentarz żydowski w Bychawie
Cmentarz parafialny w Bychawie
Cmentarz wojenny z I wojny światowej
Park pałacowy

Demografia

Piramida wieku mieszkańców Bychawy w 2014 roku^[14].

Dzielnice^[15]

Grodzany
Księżyzna
Podzamcze
Polanówka
Rogalec
Rudnik
Walentówka
Wandzin
Wola Bychawska
Wola Mała
Zadębie

Transport

Przez Bychawę przebiegają 2 drogi wojewódzkie:
droga wojewódzka nr 834 Bełżyce – Niedrzwica Duża – Bychawa – Stara Wieś Druga
droga wojewódzka nr 836 Bychawa – Piotrków – Piaski

Bychawę z Lublinem łączy droga powiatowa. Z przystanku przy ul. Józefa Piłsudskiego do miasta wojewódzkiego kursują regularnie busy przewoźników prywatnych, zarówno przez Żabią Wolę, jak i przez Strzyżewice.

Kultura

Bychawa zasłynęła w świecie dzięki opowiadaniu noblisty Izaaka Bashevisa Singera „Yentl – chłopiec z jesziwy”, zekranizowanemu w 1983 r. przez Barbarę Streisand, która grała główną rolę. Jest to historia dziewczyny z podlubelskiego Janowa, córki rabina, która w przebraniu chłopca studiuje w akademii talmudycznej w Bychawie. Przed II wojną światową w tym mieście mieszkało ponad 70 proc. Żydów^[16].

Co roku w Bychawie odbywa się festyn „W krainie pierogów”, podczas którego organizowane są nieoficjalne Mistrzostwa Świata w Jedzeniu Pierogów. Pierwsza edycja odbyła się w 2000^[17].

Z Bychawy pochodzi piosenkarka Marie.

Sport

Miejscowym klubem piłkarskim jest „Granit” Bychawa, grający w sezonie 2023/24 w IV lidze, gr. lubelskiej^[18].

Wspólnoty wyznaniowe

Kościół rzymskokatolicki:
- parafia św. Jana Chrzciciela i św. Franciszka z Asyżu
Świadkowie Jehowy:
- zbór Bychawa-Krzczonów (Sala Królestwa Piotrków Drugi 92A)^[19]

Miasta partnerskie

Chapelle-sur-Erdre
Korzec

Galeria

Zespół pałacowy – spichlerz (XVIII/XIX w.)
Kościół parafialny pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela i św. Franciszka z Asyżu
Cmentarz parafialny – grobowiec Adama Duniewskiego, (1884)

Zobacz też

Przypisy

↑ GUS. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym. Stan w dn. 2022-01-01. Format XLSX tabl. 22
↑ ^a ^b Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-07-18] .
↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. „Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym”, 2013-07-26. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507.
↑ Jakub Kuna: Kartograficzna rekonstrukcja historycznego układu zabudowy na przykładzie Bychawy w 1938 roku. Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej – Wydział Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej, Lublin 2017, s. 36.
↑ Rejestr rezerwatów przyrody województwa lubelskiego, RDOŚ Lublin stan na 4 czerwca 2012. [dostęp 2014-02-21].
↑ Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 157.
↑ Województwo lubelskie w drugiej połowie XVI wieku, Warszawa 1966, mapa.
↑ Tabella miast, wsi, osad Królestwa Polskiego, z wyrażeniem ich położenia i ludności, alfabetycznie ułożona w Biórze Kommissyi Rządowéy Spraw Wewnętrznych i Policyi. T. 1 : A-Ł, Warszawa 1827, s. 58.
↑ ^a ^b Historia społeczności | Wirtualny Sztetl [online], sztetl.org.pl [dostęp 2019-10-09] .
↑ AgnieszkaA. Zagner AgnieszkaA., Byli. Nie ma. Gdzie się podziali Żydzi z Bychawy [online], www.polityka.pl, 2011 [dostęp 2019-10-09] (pol.).
↑ Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 11 listopada 1957 r.. Dziennik Ustaw.
↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2010 r.), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 10 czerwca 2011, ISSN 1734-6118 .
↑ Ruiny Zamku w Bychawie [online], Starostwo Powiatowe w Lublinie (pol.).
↑ Bychawa w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-09] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ Uncategorised – Bychawa.pl – strona startowa. [dostęp 2015-01-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-18)].
↑ Gdzie się podziali Żydzi z Bychawy [online] [dostęp 2016-10-20] .
↑ Dzisiaj w Bychawie XVI Festyn „W Krainie pierogów” PROGRAM www.lublin112.pl.
↑ Skarb - Granit Bychawa [online], www.90minut.pl [dostęp 2022-10-08] .
↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-09] .

Bibliografia

RyszardR. Szczygieł RyszardR. (red.), Dzieje Bychawy, Bychawa-Lublin: Bychawskie Towarzystwo Regionalne, 1994, ISBN 83-903148-0-0, OCLC 69620565 [dostęp 2020-08-15] .
Bychawa, [w:] Encyclopedia of Jewish Life Before and During the Holocaust, t. I, red. Sh. Spector, G. Wigoder, New York 2001, s. 227.
Dębowczyk M., Kamienica Rajsa, „Głos Ziemi Bychawskiej” 2000, nr 6 (94).
Dębowczyk M., Ofiary wojny i okupacji z Bychawy i regionu (1939–1944), Bychawa 1997.
Dębowczyk M., Spór o kirkut, „Głos Ziemi Bychawskiej” 1999, nr 6.
Hirsz Z. J., Miejsca walk i męczeństwa w powiecie lubelskim, Lublin 1974.
AlbinA. Koprukowniak AlbinA., Lokalna społeczność gminy bychawskiej i jej aktywność 1864-1918, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 1995, ISBN 83-227-0688-X, OCLC 750733582 [dostęp 2020-06-16] .
Kuwałek R., Żydzi Bychawscy w czasie II wojny światowej, „Głos Ziemi Bychawskiej” 1997, nr 10 (29).
Trzciński A., Śladami zabytków kultury żydowskiej na Lubelszczyźnie, Lublin 1990.

Linki zewnętrzne

Historia Żydów w Bychawie na portalu Wirtualny Sztetl
Bychawa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 487 .
Bychawa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 284 .
Publikacje o Bychawie i okolicach w bibliotece Polona

Gmina Bychawa

Siedziba gminy miejsko-wiejskiej: Bychawa

Miasta	Bychawa
Części miasta	Grodzany Księżyzna Podzamcze Polanówka Rogalec Rudnik Walentówka Wandzin Wola Bychawska Wola Mała Zadębie
Wsie	Bychawka Druga Bychawka Druga-Kolonia Bychawka Pierwsza Bychawka Trzecia Bychawka Trzecia-Kolonia Gałęzów Gałęzów-Kolonia Druga Gałęzów-Kolonia Pierwsza Józwów Kąty Kosarzew Dolny-Kolonia Kowersk Leśniczówka Łęczyca Marysin Olszowiec Olszowiec-Kolonia Osowa Osowa-Kolonia Podzamcze Romanów Skawinek Stara Wieś Druga Stara Wieś Pierwsza Stara Wieś Trzecia Urszulin Wandzin Wincentówek Władysławów Wola Duża Wola Duża-Kolonia Wola Gałęzowska Wola Gałęzowska-Kolonia Zadębie Zaraszów Zaraszów-Kolonia Zdrapy
Kolonie	Kolonia Ośniak Wólka Osowska
Części wsi	Abramów Biesiadki Kolonia Szlachta Majdan Osowski Marynki Niwka Radków Zajezierze Ziunin

Bychawa

Części miasta wg TERYT	Grodzany Księżyzna Podzamcze (rez.) Polanówka Rogalec Rudnik Walentówka Wandzin Wola Bychawska Wola Mała Zadębie
Dawniej w granicach miasta	Łęczyca (1958–72) Marysin (1958–72) Podzamcze (1958–72) Wandzin (1958–72) Zadębie (1958–72)

Miasta województwa lubelskiego

Miasta powiatowe

Miasta powiatów grodzkich	Biała Podlaska Chełm Lublin Zamość
Miasta powiatów ziemskich	Biłgoraj Hrubieszów Janów Lubelski Krasnystaw Kraśnik Lubartów Łęczna Łuków Opole Lubelskie Parczew Puławy Radzyń Podlaski Ryki Świdnik Tomaszów Lubelski Włodawa

Miasta gminne

Powiat lubelski

Miasta	Bełżyce Bychawa
Gminy miejsko-wiejskie	Bełżyce Bychawa
Gminy wiejskie	Borzechów Garbów Głusk Jabłonna Jastków Konopnica Krzczonów Niedrzwica Duża Niemce Strzyżewice Wojciechów Wólka Wysokie Zakrzew

Powiat lubelski (1867–1975)

Siedziba powiatu – Lublin

Przynależność wojewódzka	gubernia lubelska (1867–1915) woj. lubelskie (II RP) (1919–39) woj. lubelskie (PRL) (1945–75)
Miasta	Bełżyce (do 1870) Biskupice (do 1870) Bychawa (do 1870) Chodel (do 1825 i 1838–1870) Głusk (do 1870) Lublin (do 1928 →) Łęczna (← od 1949) Piaski (do 1870) Świdnik (od 1954) Wieniawa (do 1870)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Bełżyce (1867–1954) Biskupice (1867–70) Brzeziny (← 1914–54) Bychawa (1867–1954) Bystrzejowice (1867–1874) Chodel (1870–1954) Głusk (do 1870 i 1973–75) Jastków (1867–1954 i 1973–75) Jaszczów (1870–1954) Konopnica (1867–1954 i 1973–75) Krzczonów (1867–1954) Łęczna (od 1973) Łuszczów (1867–74) Mełgiew (1867–1954 i 1973–75) Milejów (1973–75) Niedrzwica (1867–1954) Niemce (1973–75) Palikije (1867–74) Piaski (1867–1954 i 1973–75) Piotrków (1867–1954) Piotrowice (1874–1954) Puchaczów (1973–75) Ratoszyn (1867–1870) Sławin (1867–70) Strzyżewice (1867–74) Tatary (1867–74) Tomaszowice (1867–7?) Trawniki (1973–75) Tuszów (1867–74) Wojciechów (1874–1954) Wólka (Tatarska) (1874–1954 i 1973–75) Zemborzyce (1870–1954)
Gromady (1954–72)	Adampol (1954) Babin (1954–55 →) Bełżyce (1954–55 →) Białka (1954–68) Biskupice (1954–72) Borzechów (1954–55 →) Brzezice (1954–59) Bychawa (1954–55 →) Bychawka (1954–55 →) Chmiel (1954–55 →) Chmielnik (1954–55 →) Chodel (1954–55 →) Ciechanki (1954–72) Ciecierzyn (← 1956–72) Czechów (1954–58) Dąbrowica (1954–68) ~~Dorohucza~~ (←~~1958~~) Gałęzów (1954–55 →) Gardzienice (1954–59) Głusk (1954–72) Jabłonna (1954–55 →) Jakubowice (1954–59) Janowice (1954–59) Jastków (1954–72) Jaszczów (1954–59) Józefów (1954–59) Kawęczyn (1954–72) Kiełczewice Maryjskie (1954–55 →) Konopnica (1954–72) Kosarzew Górny (1954–55 →) Kozice Dolne (1954–72) Krasienin (← 1956–72) Krępiec (1954–72) Krężnica Okrągła (1954–55 →) Krzczonów (1954–55 →) Krzesimów (1954–59) Łęczna (1960–72) Łopiennik (1954–55 →) Ługów (1954–61) Łuszczów (1954–72) Malinówka (1954–59) Mełgiew (1954–72) Mętów (1954–59) Milejów (1954–72) Motycz (1954–61) Niedrzwica Duża (1954–55 →) Niedrzwica Kościelna (1954–55 →) Olszowiec (1954–55 →) Palikije (1954–55 →) Piaski (1954–72) Piotrków (1954–55 →) Piotrowice (1954–55 →) Puchaczów (1954–72) Radawiec Duży (1954–55 → i ←~~1969~~) Ratoszyn (1954–55 →) Rury Wizytkowskie (1954–58) Skrzynice (1954–55 →) Skrzyniec (1954–55 →) Sobianowice (1954–59) Starawieś (← 1959) Strzeszkowice Duże (1954–55 →) Strzyżewice (1954–55 →) Tomaszowice (1954–72) Trawniki (1954–72) Wilczopole (1954–61) Wojciechów (1954–55 →) Wola Sławińska (1954–59) Wólka (1954–72) Zadębie (1954–58) Zemborzyce (1954–72) Zofiówka (1954–59) Żabia Wola (1954–55 →) Żuków (1954–59 →)

Powiat bychawski (1956–1975)

Siedziba powiatu – Bychawa

Przynależność wojewódzka	woj. lubelskie
Miasta	Bychawa (od 1958)
Gromady (1954–72)	Bychawa (← 1956–57) Bychawa (1969–72) Bychawka (← 1956–68) Chmiel (← 1956–61) Dębina (← 1956–72) Gałęzów (← 1956–72) Giełczew (← 1959–72) Jabłonna (← 1956–72) Kiełczewice Maryjskie (← 1956–68) Kosarzew Górny (← 1956–72) Krzczonów (← 1956–72) Olszowiec (← 1956–68) Piotrków (← 1956–72) Piotrowice (← 1956–72) Rudnik (← 1956–57 →) Skrzynice (← 1956–72) Starawieś (← 1956–68) Stawce (← 1956–68) Strzyżewice (← 1956–72) Żabia Wola (← 1956–72) Żuków (← 1959–72)
Gminy wiejskie (1973–75)	Bychawa Jabłonna Krzczonów Stara Wieś (w 1973) Strzyżewice Wysokie Zakrzew

Miasta zdegradowane reformą carską z 1869–1870

Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich; (2) wytłuszczono miasta trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast (wyjątek: miasta połączone na równych prawach, które wytłuszczono); (4) gwiazdki odnoszą się do terytorialnych zmian administracyjnych: (*) – miasto restytuowane połączone z innym miastem (**) – miasto restytuowane włączone do innego miasta (***) – miasto nierestytuowane włączone do innego miasta (****) – miasto nierestytuowane włączone do innej wsi; (5) (#) – miasto zdegradowane w ramach korekty reformy (w 1883 i 1888); (6) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.

Adamów (1539–1870)
Aleksandrów Łódzki (1822–1870, od 1924)
Andrzejewo (1528–1870)
Annopol (1761–1870, od 1996)
Babiak (1815–1870)
Bakałarzewo (1570–1870)
Balwierzyszki (1520–1870)
Baranów (1544–1870)
Bełchatów (1737–1870, od 1925)
Bełżyce (1417–1870, od 1958)
Będków (1453–1870)
Biała Rawska (1498–1510, 1521–1870, od 1925)
Białaczów (1456–1674, 1787–1870, od 2024)
Białobrzegi (1540–1870, od 1958)
Bielawy (1403–1870)
Bielsk (1373–1870)
Bieżuń (1406–1674, 1767–1870, od 1994)
Biskupice (1450–1870)
Bobrowniki (1403–1870, od 2024)
Bobrowniki (1485–1870)
Bodzanów (1351–1870, od 2023)
Bodzentyn (1355–1870, od 1994)
Bogoria (1616–1870, od 2024)
Bolesławiec (1266–1870, od 2024)
Bolimów (1370–1870, od 2022)
Brdów (1436–1870)
Brok (1501–1870, od 1922)
Brudzew (1458–1870)
Burzenin (1378–1870)
Busko-Zdrój (1287–1870, od 1916)
Bychawa (1537–1870, od 1958)
Cegłów (1621–1870, od 2022)
Chocz (1382–1870, od 2015)
Chodecz (1442–1812, 1822–1870, od 1921)
Chodel (1517–1824, 1838–1870)
Chorzele (1542–1870, od 1919)
Ciechanowiec Nowe Miasto (1580–1795, 1807–1870, 1938→***)
Ciepielów (1548–1870, od 2024)
Czeladź (1242–1870, od 1915)
Czemierniki (1509–1870, od 2024)
Czersk (1350–1870)
Czerwińsk nad Wisłą (1373–1870, od 2020)
Czyżew (1738–1870, od 2011)
Ćmielów (1505–1870, od 1962)
Daleszyce (1569–1870, od 2007)
Dąbrowice (1455–1870, od 2023)
Denków (1564–1870, 1954→***)
Dobra (1392–1870, od 1919)
Dobrzyń nad Drwęcą (1789–1870, 1919–1950→*)
Drobin (1511–1870, od 1994)
Drzewica (1429–1870, od 1987)
Działoszyn (1412–1870, od 1994)
Filipów (1570–1870)
Firlej (1557–1870)
Frampol (1738–1870, od 1993)
Gielniów (1455–1870, od 2024)
Gliniany (1595–1870)
Głowaczów (1445–1870, od 2024)
Głowno (1427–1870, od 1925)
Głusk (1688–1870, 1989→***)
Gniewoszów (1693–1870)
Golina (1330–1870, od 1921)
Goraj (1405–1870, od 2021)
Gorzków-Osada (1689–1870)
Goszczyn (1386–1870)
Gowarczów (1430–1870, od 2024)
Góra Kalwaria # (1670–1883, od 1916)
Grabowiec (1601–1870)
Grabowiec (1418–1870)
Grabów (1372–1690, 1800–1870, od 2024)
Grajewo (1540–1870, od 1919)
Granica (1735–1870, 1965→****)
Grocholice (1485–1870, 1977→***)
Grodzisk Mazowiecki (1522–1870, od 1916)
Grzegorzew (1435–1870)
Horodło (1432–1870)
Horodyszcze (1558–1870)
Iłów (1506–1870)
Iłża (1239–1870, 1916–1919, od 1925)
Inowłódz (1350–1870, od 2024)
Iwaniska (1403–1870, od 2022)
Iwanowice (1460–1870)
Izbica (1750–1870, od 2022)
Izbica Kujawska (1394–1870, od 1973)
Jadów (1823–1870, od 2023)
Janowiec (1537–1870)
Janowo (1421–1870)
Janów (1696–1870)
Janów Podlaski (1465–1870, 1919–1940, 1944–1946)
Jarczów (1775–1870)
Jastrząb (1422–1870, od 2023)
Jedlińsk (1530–1870)
Jeziorzany (Łysobyki) (1498–1870)
Jeżów (1334–1870, od 2023)
Jędrzejów (1271–1870, od 1916)
Józefów (1725–1870, od 1988)
Józefów nad Wisłą (1687–1870, od 2018)
Kamieńczyk (1428–1870)
Kamieńsk (1374–1870, od 1994)
Kamionka (1469–1870, od 2021)
Karczew (1548–1870, od 1959)
Kazanów (1566–1870)
Kazimierz (1288–1870)
Kazimierz Biskupi (1287–1870)
Kazimierz Dolny (1348–1870, od 1927)
Kiernozia (1523–1579, 1784–1870, od 2024)
Kikół (1791–1870, od 2024)
Kleczew (1366–1870, od 1919)
Klimontów (1604–1870, od 2020)
Klwów (1413–1870)
Kłobuck (1339–1870, od 1919)
Kłodawa (1383–1870, od 1925)
Kock (1417–1870, od 1919)
Kodeń (1511–1870)
Kołbiel (1532–1870)
Komarów-Osada (1748–1870)
Koniecpol (1403–1870, od 1927)
Konstantynów (1729–1870)
Konstantynów Łódzki (1830–1870, od 1924)
Końskowola (1532–1870)
Koprzywnica (1262–1870, od 2001)
Kosów Lacki (1723–1870, od 2000)
Koszyce (1374–1870, od 2019)
Kowal (1339–1870, od 1919)
Koziegłowy (1472–1870, od 1950)
Koźminek (1369–1870, od 2021)
Krasnobród (1576–1870, od 1994)
Krasnosielc (1824–1870)
Kromołów (1388–1870, 1977→***)
Krośniewice (1452–1870, od 1926)
Kryłów (1523–1870)
Krzepice (1357–1870, od 1915)
Krzeszów (1641–1870)
Książ Wielki (1372–1870, od 2023)
Kuczbork-Osada (1384–1870)
Kunów (1467–1870, od 1990)
Kurów (1442–1870)
Kurozwęki (1347–1870)
Kurzelów (1285–1870)
Lasocin (1547–1870)
Latowicz (1423–1870, od 2023)
Lądek (1269–1870)
Lelów (1314–1870)
Lipsk (1580–1870, od 1983)
Lipsko (1613–1870, od 1958)
Liw (1421–1870)
Lubień Kujawski (1489–1870, od 1919)
Lubraniec (1509–1870, od 1919)
Ludwinów (1719–1870)
Lutomiersk (1274–1870, od 2022)
Lututów (1406–1720, 1843–1870, od 2020)
Łagów (1375–1870, od 2018)
Łaskarzew (1418–1870, od 1969)
Łaszczów (1549–1870, od 2010)
Łomazy (1566–1870)
Łosice (1505–1870, od 1919)
Łoździeje (1597–1870, od 1946)
Maciejowice (1507–1870, od 2024)
Magnuszew (1377–1576, 1776–1870, od 2024)
Małogoszcz (1408–1870, od 1996)
Markuszów (1330–1870)
Michów (1531–1870)
Miedzna (1470–1870)
Modliborzyce (1642–1870, od 2014)
Modrzejów (1706–1870, 1915→***)
Mogielnica (1317–1870, od 1916)
Mokobody (1496–1870)
Mordy (1488–1870, od 1919)
Mrzygłód (1412–1870, 1915–1919; 1983→***)
Mstów (1278–1870)
Myszyniec (1791–1870, od 1993)
Nadarzyn (1453–1870)
Nowa Brzeźnica (1287–1870)
Nowa Słupia (1351–1870, od 2019)
Nowe Brzesko (1279–1870, od 2011)
Nowe Miasto (1420–1870, od 2022)
Nowe Miasto nad Pilicą (1400–1870, od 1916)
Nowogród (1427–1870, od 1927)
Nowy Korczyn (1258–1870, 1916–1919, od 2019)
Nur (1416–1870)
Odrzywół (1418–1870, od 2024)
Ogrodzieniec (1386–1870, od 1973)
Okuniew (1538–1870)
Oleśnica (1470–1870, od 2019)
Olita (1581–1870, od 1977)
Olsztyn (1488–1870, od 2022)
Opatowiec (1271–1870, od 2019)
Opatówek (1338–1870, od 2017)
Opole Lubelskie (1418–1870, od 1957)
Orchówek (1506-XVIII, 1775–1870)
Osieck (1558–1870, od 2024)
Osiek (1430–1870, od 1994)
Osięciny (1824–1870)
Osmolin (1462–1870)
Ostrów Lubelski (1548–1870, od 1919)
Ożarów (1569–1870, od 1988)
Pacanów (1265–1870, od 2019)
Pajęczno (1276–1870, od 1958)
Parysów (1538–1870)
Parzęczew (1421–1870, od 2024)
Pawłów (1470–1870)
Piaseczno (1429–1870, od 1916)
Piaski (1456–1870, od 1993)
Piątek (1339–1870, od 2020)
Pierzchnica (1370–1870, od 2019)
Pilica (1394–1870, od 1994)
Pilwiszki (1536–1870)
Piotrków Kujawski (1738–1870, od 1998)
Piszczac (1530–1870, od 2024)
Pławno (1544–1870)
Poddębice (1400–1673, 1822–1870, od 1934)
Połaniec (1264–1870, od 1980)
Poniemuń (1763–1825, 1836–1870, 1931→***)
Praszka (1392–1870, od 1919)
Proszowice (1358–1870, od 1923)
Przedecz (1363–1870, od 1919)
Przerośl (1576–1870)
Przybyszew (1396–1870)
Przyrów (1369–1870, od 2024)
Przysucha (1710–1870, od 1958)
Przytyk (1333–1870, od 2024)
Puchaczów (1527–1870)
Pyzdry (1257–1870, od 1919)
Raciąż (1425–1870, od 1922)
Raciążek (1317–1870)
Raczki (1703–1870)
Radoszyce (1370–1870, 1915–1919, od 2018)
Radzanów (1400–1870)
Radziejów (1252–1870, od 1919)
Radziłów (1466–1870)
Rajgród (1566–1870, od 1924)
Raków (1569–1870)
Rejowiec (1547–1870, od 2017)
Rossosz (1584–1870)
Rozprza (1272–1870, od 2023)
Różan (1378–1870, od 1919)
Rychwał (1458–1870, od 1921)
Ryczywół (1369–1870)
Rzgów (1502–1870, 1915–1919, od 2006)
Sapieżyszki (1825–1870)
Sarnaki (1754–1870)
Sawin (1492–1870)
Secemin (1395–1870)
Sereje (1511–1870)
Serock (1417–1870, od 1923)
Serokomla (1537–1870)
Sieciechów (1370–1870)
Siennica (1526–1870, od 2024)
Sienno (1421–1870, od 2024)
Siewierz (1304–1870, od 1962)
Simno (1626–1870, od 1956)
Skalbmierz (1342–1870, od 1927)
Skała (1262–1870, od 1987)
Skaryszew (1264–1870, od 1922)
Skępe (1445–1870, od 1997)
Skrzynno (1308–1870)
Skulsk (1384–1504, 1566–1662, 1793–1870)
Sławatycze (1577–1870)
Sławków (1286–1870, 1958–1977→**, od 1984)
Słomniki (1358–1870, od 1917)
Służewo (1339–1870)
Sobków (1563–1870)
Sobota (1393–1870)
Sochocin (1385–1870, od 2021)
Sokoły (1827–1870, 1919–1950)
Solec nad Wisłą (1370–1870, 1916–1919, od 2021)
Sompolno (1477–1870, od 1973)
Sopoćkinie (1560–1870)
Stanisławów (1523–1870)
Staw (1405–1870)
Stawiski (1702–1871, od 1915)
Stawiszyn (1291–1870, od 1915)
Sterdyń (1737–1870)
Stężyca (1330–1870)
Stoczek Łukowski (1540–1870, od 1919)
Stopnica (1362–1870, 1916–1919, od 2015)
Stryków (1394–1870, od 1923)
Sudargi (1724–1870)
Sulejów (1296–1870, od 1927)
Szadek (1295–1870, od 1919)
Szczekociny (1470–1870, od 1923)
Szczerców (1364–1870)
Szreńsk (1383–1870)
Szydłów (1329–1870, od 2019)
Ślesin (1358–1579, 1618–1870, od 1921)
Śniadowo (1775–1870)
Tarczyn (1353–1870, od 2003)
Tarłów (1550–1870)
Tarnogóra (1548–1870)
Tarnogród (1567–1870, 1915–1919, od 1987)
Tuliszków (1458–1870, od 1919)
Turobin (1420–1870, od 2024)
Tuszyn (1416–1870, od 1924)
Tyszowce (1419–1870, od 2000)
Uchanie (1484–1870)
Ujazd (1428–1870, od 2023)
Uniejów (1331–1870, od 1919)
Urzędów (1405–1870, od 2016)
Waśniów (1351–1870)
Wąchock (1454–1870, od 1994)
Wąsosz (1436–1870)
Wąwolnica (1346–1870)
Widawa (1388–1870)
Wieniawa (1768–1870, 1916→***)
Wieruszów (1368–1870, od 1919)
Wierzbica (1469–1870)
Wierzbnik (1624–1870, 1916–1939→*)
Wilczyn (1458–1478, 1485–1870)
Wiskitki (1595–1870, 1916–1919, od 2021)
Wisznice (1579–1870)
Wisztyniec (1570–1870)
Wiślica (1345–1870, od 2018)
Wizna (1435–1870)
Wiżajny (1620–1870)
Władysławów (1727–1870, 1919–1934)
Włodowice (1386–1870, od 2023)
Włoszczowa (1539–1870, od 1916)
Wodzisław (1366–1870, od 2021)
Wohyń (1519–1870)
Wojsławice (1445–1870)
Wolanów (1773–1870)
Wolbórz (1273–1870, od 2011)
Wolbrom (1321–1870, od 1930)
Wysokie Mazowieckie (1503–1870, od 1919)
Wyszków (1502–1870, od 1919)
Wyśmierzyce (1338–1870, od 1922)
Zagórów (1407–1870, od 1919)
Zaklików (1565–1870, od 2014)
Zambrów (1430–1870, od 1919)
Zawichost # (1255–1888, od 1926)
Złoczew (1605–1870, od 1919)
Zwoleń (1425–1870, 1915–1919, od 1925)
Żarki (1382–1870, od 1949)
Żarnowiec (1340–1870)
Żarnów (1360–1577, 1655–1662, 1786–1870, od 2024)
Żółkiewka (1702–1870)
Żuromin (1767–1870, od 1925)
Żychlin (1397–1870, od 1924)

Źródła: Ukaz do rządzącego senatu z 1 (13) czerwca 1869, ogłoszony 1 (13 lipca) 1869. Listy miast poddanych do degradacji wydano w 20 postanowieniach między 29 października 1869 a 12 listopada 1870. Weszły one w życie: 13 stycznia 1870, 31 maja 1870, 28 sierpnia 1870, 13 października 1870 oraz 1 lutego 1871 (Stawiski).

Kontrola autorytatywna (miasto):